Περί της συγχώνευσης Alpha Βank - Eurobank

Οπως σημειώνει η κ. Ζέζα Ζήκου στην "Καθημερινή":

" Τα πετροδόλαρα επενδύονται στην ασφάλεια των ευρωτραπεζών!

Αν και η επένδυση των πετροδολαρίων στα ομόλογα του αμερικανικού Δημοσίου συντείνει στον έλεγχο του κόστους δανεισμού των ΗΠΑ, των οποίων το δημόσιο έλλειμμα κυμαίνεται πλέον σε επίπεδα ρεκόρ, είναι ενδεικτική της εξάρτησης της Αμερικής από τα ξένα κεφάλαια. Οι Αμερικανοί επενδυτές πρέπει να είναι ευτυχείς για το γεγονός ότι οι επενδύσεις πετροδολαρίων κατευθύνονται παγίως σε αμερικανικά ομόλογα, διατηρώντας έτσι -λόγω της υψηλής ζήτησης- χαμηλό το κόστος του δανεισμού. Ομως, σήμερα, η διαφοροποίηση των επενδύσεών τους σε τράπεζες της Ευρώπης «καθώς υφίσταται γεωπολιτικός κίνδυνος»… ευνοεί τη συγκυρία ακόμη και για επενδύσεις σε ελληνικές τράπεζες. .

Παρά την εφιαλτική κρίση χρεών και κυρίως παρά τις αρνητικές επιπτώσεις στις τράπεζες της Ευρώπης -ακριβέστερα της Ευρωζώνης- αυτή προσείλκυσε περισσότερο από το ήμισυ των κεφαλαίων που επενδύθηκαν συνολικά στον πλανήτη από τα κρατικά κεφάλαια του Κόλπου, παρά την παραμονή της ισοτιμίας του ευρώ συγκριτικά με το δολάριο σε επίπεδα υψηλά και πάντως όχι ευνοϊκά από ανταγωνιστικής απόψεως. Αναφορικά με τους επιχειρηματικούς τομείς στους οποίους επενδύουν, αυτοί παραμένουν -και εν καιρώ υφέσεως- οι υπηρεσίες (κυρίως οι χρηματοοικονομικές), τα ακίνητα και οι τηλεπικοινωνίες.

Η επενδυτική Αρχή του Κατάρ παρείχε τη σωτήρια επενδυτική ένεση που ήταν απαραίτητη για τη δημιουργία της Alpha - Eurobank, διασώζοντας πρωτίστως τους κ. Κωστόπουλο και Λάτση. Πέντε νέες κοινές μετοχές Alpha Bank για κάθε επτά κοινές μετοχές Eurobank EFG που κατέχουν, θα λάβουν οι μέτοχοι της Eurobank EFG, που αντιστοιχεί σε σχέση ανταλλαγής 0,714 μετοχές Alpha Bank για κάθε μία μετοχή Eurobank EFG. Με βάση την προτεινόμενη σχέση ανταλλαγής, η pro-forma μετοχική σύνθεση του νέου ομίλου θα αποτελείται κατά 57,5% από μετόχους της Alpha Bank και κατά 42,5% από μετόχους της Eurobank EFG.

Η συγχώνευση της Eurobank EFG και της Alpha Bank θα υλοποιηθεί διά απορροφήσεως της πρώτης από τη δεύτερη. Η διαδικασία της συγχώνευσης αναμένεται να περατωθεί έως το τέλος του έτους, ύστερα από έγκριση των εκτάκτων γενικών συνελεύσεων των τραπεζών καθώς και τις απαιτούμενες εγκρίσεις των εποπτικών αρχών.

Από τη συγχώνευση η νέα τράπεζα θα έχει τα εξής χαρακτηριστικά και οικονομικά μεγέθη: Η επωνυμία της νέας τράπεζας είναι Alpha - Eurobank, με λογότυπο τα χρώματα της Alpha Bank. Συνολικές καταθέσεις 80 δισ. ευρώ και συνολικές χορηγήσεις 100 δισ. ευρώ. Δίκτυο καταστημάτων εντός και εκτός Ελλάδος που ξεπερνά τα 2.200, με περισσότερους από 30.000 εργαζομένους. Πελατειακή βάση άνω των 8 εκατομμυρίων πελατών. Ο νέος τραπεζικός όμιλος θα έχει σημαντική παρουσία στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, με συνολικό δίκτυο 1.300 και πλέον καταστημάτων σε οκτώ χώρες, και θα συγκαταλέγεται μεταξύ των τριών μεγαλύτερων τραπεζικών ομίλων στη Βουλγαρία, την Κύπρο, τη Ρουμανία και τη Σερβία.

Πιο συγκεκριμένα, στη Ρουμανία θα έχει μερίδιο αγοράς 11%, στη Βουλγαρία 14%, στη Σερβία 11% και στην Κύπρο 9%. Συνολικές χορηγήσεις εκτός Ελλάδος 21 δισ. ευρώ. Χορηγήσεις 6,9 δισ. ευρώ στη Ρουμανία, 5,3 δισ. ευρώ στη Βουλγαρία και 2,2 δισ. ευρώ στη Σερβία

Ο νέος όμιλος θα περιλαμβάνεται στους 25 μεγαλύτερους τραπεζικούς ομίλους στην Ευρωζώνη με pro-forma συνολικό ενεργητικό 146 δισ. ευρώ.

Πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου και της εκτελεστικής επιτροπής θα είναι ο Γιάννης Κωστόπουλος και επικεφαλής του διοικητικού σχήματος θα είναι δύο συνδιευθύνοντες σύμβουλοι, ο κ. Δημήτρης Μαντζούνης, υπεύθυνος των κεντρικών λειτουργικών υπηρεσιών (εταιρικό κέντρο), και ο κ. Νικόλαος Νανόπουλος, υπεύθυνος των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων.

Ερωτηθείς για τη χρηματοδότηση νοικοκυριών και επιχειρήσεων, ο Γ. Κωστόπουλος είπε ότι «οι στρόφιγγες είναι ανοικτές, αλλά νερό δεν υπάρχει», ενώ πρόσθεσε ότι «σαφώς θα αλλάξει η τάση με τη νέα τράπεζα». Ο Νίκος Νανόπουλος ανέφερε ότι «ευελπιστούμε ο Ελληνας καταθέτης να φέρει τα χρήματά του στη νέα αυτή τράπεζα. Με τα χρήματα αυτά θα συμβάλουμε στην επανεκκίνηση της οικονομίας διοχετεύοντας ρευστότητα στην αγορά».

Μια σημείωση: ορθώς η καλή αρθρογράφος διαφωτίζει το ποιοί είναι πρωτίστως οι διασωζώμενοι της συγχνώνευσης. Σε περίπτωση που οποιαδήποτε τράπεζα δεν εκπληρώνει τις συνθήκες που έχουν οριστεί για την κεφαλαιακή επάρκεια, το ποσοστό των επισφαλειών, κτλ. και καθώς οι τράπεζες θα συμμετέχουν στο πρόγραμμα ανταλλαγής ομολόγων, τότε οι τρεις εναλλακτικές είναι είτε η αύξηση μετοχικού κεφαλαίου (αλλά δε τέτοιες συνθήκες ουδείς -συμπεριλαμβανομένων των μεγαλομετόχων- τοποθετεί χρήματα), είτε η άντληση κεφαλαίων από το ταμείο στήριξης (με έκδοση κοινών μετοχών, όπως είχε προαναγγείλει ο υπουργός Οικονομικών, άρα μιλούμε για μεγάλη συμμετοχή του κράτους στο μετοχικό κεφάλαιο κα την διοίκηση των τραπεζών), είτε με συγνωνεύσεις. Στην συγκεκριμένη περίπτωση των δύο τραπεζών, επελέγει ο τρίτος δρόμος (και με συμμετοχή του Κατάρ). Το ότι συμμετέχει η επενδυτική Αρχή του Κατάρ στο εν λόγω τραπεζικό σχήμα, σαφώς και αποτελεί θετικό σημείο για την Ελληνική οικονομία, όμως δεν αποτελεί και την ικανή συνθήκη για παροχέτευση χρήματος στην αγορά.

Και μια παρατήρηση: στο άρθρο υπάρχει μια φράση στην οποία μπορούμε να διαπιστώσουμε το σφάλμα της συνθεσης -και, ως εκ τούτου, μπορεί να αποτελέσει εξαιρετικά επικίνδυνο σημείο για την ευστάθεια του τραπεζικού συτήματος εάν συνεχιστεί η επανάληψή της. Θα ήθελα να εντοπίσετε την συγκεκριμένη φράση και να αναλύσετε τις ενδεχόμενες συνέπειές της.

Πρόταση ανταλλαγής ομολόγων

Αναρτήθηκε σήμερα (26/8/2011) στην ιστοσελίδα του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών η πρόταση της Ελληνικής κυβέρνησης προς τους ιδιωτικούς φορείς που κατέχουν ομόλογα Ελληνικού Δημοσίου για ανταλλαγή των υφιστάμενων τίτλων με νέους.

Ολόκληρη η ανακοίνωση, εδώ (αρχείο .pdf)

Στην επιστολή τίθεται ό όρος της ανταλλαγής τουλάχιστον του 90% των υφιστάμενων ομολόγων, εκ των οποίων το 90% αφορά σε αυτά που έχουν ωρίμανση έως και την 31η Αυγούστου 2014. Σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση, η Ελλάδα δεν θα προσωρήσει στην αντικατάσταση ομολόγων.

“The inquiry is being made to prepare for the implementation of a voluntary liability management transaction to support the sustainability of Greek public debt outlined in a financing proposal submitted on 21 July 2011 by representatives of Greece’s private sector creditors. The proposal laid out four options (each an “Option”) through which private sector holders of eligible Greek Government Bonds (“GGBs”) could participate in the voluntary transaction.
Through the inquiry, Greece seeks to obtain an indication of the expectations of institutional holders of eligible GGBs regarding their eventual participation in such a transaction.

The inquiry referred to above includes the following statement:

Greece shall not be obliged to proceed with any portion of the transaction described in this letter unless holders of eligible GGBs tender, in response to Greece’s eventual Invitation to Tender, eligible GGBs having a principal amount equal to not less than 90% of all eligible GGBs, including 90% of that portion of the eligible GGBs maturing during the period from June 30, 2011 through August 31, 2014. If these thresholds (or either of them) are not met, Greece shall not proceed with any portion of the transaction described in this letter if it determines, in consultation with the official sector, that the total contribution of private sector creditors towards the financing needs of Greece and Greece’s debt sustainability resulting from this transaction is insufficient to permit the official sector to support the new multi-year
adjustment program for Greece announced on July 21, 2011.”

Οι πιστωτές που θα μετέχουν στο πρόγραμμα θα μπορούν να επιλέξουν μεταξύ:

• Ανταλλαγής των υφιστάμενων ομολόγων με νέα 30ετή στην ονομαστική τιμή με μεσοσταθμικό κουπόνι 4,75% και το κεφάλαιο των νέων χρεογράφων εγγυημένο στη λήξη με ομόλογα μηδενικού κουπονιού και αξιολόγησης «ΑΑΑ».

•Ανταλλαγής των υφιστάμενων με νέα 30ετή ομόλογα στο 80% της ονομαστικής τιμής των παλαιών («κούρεμα» 20%) και μεσοσταθμικό κουπόνι 6,62%. Το κεφάλαιο του 30ετούς ομολόγου στη λήξη θα είναι εγγυημένο πλήρως με ομόλογα μηδενικού κουπονιού και αξιολόγηση «ΑΑΑ».

• Μετακύλισης των ομολόγων όταν λήγουν σε νέα 30ετή στην ονομαστική τιμή με μεσοσταθμικό κουπόνι 4,75%. Το κεφάλαιο των νέων ομολόγων στη λήξη θα είναι εγγυημένο με ομόλογα μηδενικού κουπονιού και αξιολόγηση «ΑΑΑ».

Επίσης δίνεται επιλογή για ανταλλαγή των υφιστάμενων σε νέα 15ετή ομόλογα στο 80% της ονομαστικής τιμής των παλαιών, δηλαδή με «κούρεμα» (haircut) 20%, και μεσοσταθμικό κουπόνι 5,90%, η οποία αφορά μόνο στο ομόλογα που λήγουν έως τα τέλη του 2013. Το κεφάλαιο του νέου 15ετούς ομολόγου θα είναι εγγυημένο κατά 80%.

Οφείλουμε να εστιάσουμε ότι, σε όλες τις εναλλακτικές προτάσεις, τα νέα ομόλογα διέπονται από τους κάτωθι όρους:

Ητοι:

Unsecured and Unsubordinated obligations: Οι νέοι τίτλοι θα αποτελούν μη-εμπραγμάτως εξασφαλισμένες (Unsecured) και Κύριες υποχρεώσεις (Unsubordinated - δηλαδή, υποχρεώσεις με την μέγιστη προτεραιότητα έναντι λοιπών υποχρεώσεων, υπό την έννοια ότι η καταβολή τόσο των τοκομεριδίων όσο και της ονομαστικής αξίας προηγείται έναντι όλων των ενδεχόμενων λοιπών υποχρεώσεων και πληρωμών της χώρας).

Negative Pledge: Ρήτρα περί μη παραχωρήσεως βαρών υπέρ τρίτων (το δανειζόμενο μέρος δεν δύναται να εκδώσει περαιτέρω πιστωτικούς τίτλους και δεν έχει την δυνατότητα αποπληρωμής της υφιστάμενης υποχρέωσης με άντληση κεφαλαίων από τρίτους).

Cross Default: Ρήτρα καταγγελίας λόγω αθέτησης άλλης δανειακής σύμβασης και κύρυξης του δανειστή σε πτώχευση, σε περίπτωση αδυναμίας καταβολής οιασδήποτε άλλης υποχρέωσής του σε τρίτους.

Collective Action Clause: Ρήτρα Συλλογικής Δράσης. Η πλειοψηφία των κατόχων των τίτλων δύναται να αποφασίσει, δεσμευτικά για όλα τα μέρη, την αναδιάρθρωση του χρέους του δανειζομένου.

Governing Law: Τα νέα ομόλογα θα υπόκεινται στο Αγγλικό Δίκαιο.

Listing: Τα νέα ομόλογα θα διαπραγματεύονται σε Ευρωπαϊκή οργανωμένη αγορά (δευτερογενή αγορά τίτλων).

ECB eligibity: τα νέα ομόλογα αναμένεται ("are expected") ότι θα γίνονται αποδεκτά από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ως εγγυήσεις.

Οι ιδιώτες κάτοχοι Ο.Ε.Δ. καλούνται να απαντήσουν στην πρόσκληση συμμετοχής στο πρόγραμμα ανταλλαγής εως και την 9η Σεπτεμβρίου 2011.

Οπως αντιλαμβανόμαστε, το ζήτημα είναι σημαντικότατο και θα το εξετάσουμε αναλυτικότερα σε επόμενες αναρτήσεις.

Ποιοί αποφασίζουν για το εάν προκύπτει πιστωτικό γεγονός

Με δεδομένη την υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της Ελλάδας από τους οίκους αξιολόγησης, έχουν τεθεί ερωτήσεις στην International Swaps and Derivatives Association (ISDA) για το κατά πόσο συνιστά πιστωτικό γεγονός η συμφωνία βοήθειας προς την Ελλάδα που υπεγράφει στις 21/7/2011 (όπως είχαμε αναφέρει εδώ). Βεβαίως, το όλο θέμα αποκτά μεγαλύτερες διαστάσεις λόγω της παραγράφου 9 της συμφωνίας (και βάσει της οποίας η Φινλανδία -αλλά και λοιπές χώρες της Ευρωζώνης- αξιώνει εξασφάλιση από την Ελλάδα προτού να συμμετέχει στο πρόγραμμα στήριξης).

Αν και υπήρξαν δηλώσεις ορισμένων αξιωματούχων της ISDA περί μη-ύπαρξης πιστωτικού γεγονότος, αναμένεται και η επίσημη απόφασή της, προκειμένου να επικυρωθεί το τί μέλλει γενέσθαι με την πληρωμή των CDS (όπως έχουμε αναφέρει, σε περίπτωση που πιστοποιηθεί η ύπαρξη πιστωτικού γεγονότος, τότε θα πρέπει να πληρωθούν οι κάτοχοι των CDS).

Οι τρέχουσες αξιολογήσεις -μετά τις πρόσφατες υποβαθμίσεις Η.Π.Α., Κύπρου και Ιαπωνίας (σημερινή υποβάθμιση από την Moody's)- έχουν ως εξής:




Η κατηγοριοποίηση των αξιολογήσεων εμφανίζεται στον παρακάτω πίνακα:




Η Επιτροπή της ISDA που θα λάβει την απόφαση για την ύπαρξη πιστωτικού γεγονότος της Ελλάδας αποτελείται από τα κάτωθι μέλη (η λίστα ισχύει από την 30η Ιουλίου 2011):

Voting Dealers (έχουν δικαίωμα ψήφου):

• Bank of America / Merrill Lynch
• Barclays
• BNP Paribas
• Credit Suisse
• Deutsche Bank
• Goldman Sachs
• JPMorgan Chase Bank, N.A.
• Morgan Stanley
• Société Générale
• UBS

Consultative Dealers (λειτουργούν συμβουλευτικά, χωρίς δικαίωμα ψήφου):

• Citibank
• The Royal Bank of Scotland

Voting Non-dealers (έχουν δικαίωμα ψήφου):

• BlackRock (Third Term Non-dealer)
• BlueMountain Capital (Second Term Non-dealer)
• Citadel Investment Group, LLC (First Term Non-dealer)
• D.E. Shaw Group (First Term Non-dealer)
• Pacific Investment Management Co., LLC (Second Term Non-dealer)

Θα ήθελα να σημειώσω την μεγάλη πιθανότητα τοποθέτησης της Ελλάδας από τους οίκους αξιολόγησης σε καθεστώς Selective Default (ή, αντιστοίχως, Restricted Default), προτού ληφθεί η απόφαση της ISDA.

"Και να καθαρίσουμε τους κακομούτσουνους" (*)

Οπως διαβάζουμε στην "Εξπρές":

"Συνταγματική θέσπιση πλαφόν για το έλλειμμα

ΣΕΙΡΑ προτάσεων προκειμένου να υπάρξει ουσιαστική «κοινή οικονομική διακυβέρνηση» στην ευρωζώνη και να δημιουργηθεί ένα νέο Σύμφωνο Σταθερότητας παρουσίασαν χθες οι Αγκελα Μέρκελ και Νικολά Σαρκοζί.

Οι δύο ηγέτες θα καταθέσουν πρόταση στα 17 κράτη-μέλη της ευρωζώνης να υιοθετήσουν έναν κανόνα για ισοσκελισμό των προϋπολογισμών τους, ο οποίος, όμως, θα κατοχυρωθεί συνταγματικά σε κάθε χώρα και αυτό δεν θα πρέπει να συμβεί αργότερα από το καλοκαίρι του 2012.

«Γερμανία και Γαλλία αισθάνονται απόλυτα υποχρεωμένες να στηρίξουν και να ενισχύσουν την ευρωζώνη και το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα. Προκειμένου να συμβεί, όμως, αυτό θα πρέπει να υπάρξει ουσιαστική ενοποίηση των οικονομικών και χρηματοοικονομικών πολιτικών που ασκεί κάθε κράτος-μέλος της ευρωζώνης», έσπευσε να υπογραμμίσει ο κ. Σαρκοζί.

Παράλληλα, οι υπουργοί Οικονομικών Γαλλίας και Γερμανίας θα καταθέσουν πρόταση προκειμένου να υιοθετηθεί, σε όλη την Ευρωπαϊκή Eνωση, ένας κοινός φόρος στις χρηματοοικονομικές συναλλαγές. «Οι υπουργοί Οικονομικών των δύο χωρών επεξεργάζονται αυτό το σχέδιο και θα καταθέσουν την τελική πρόταση τον Σεπτέμβριο», τόνισε ο κ. Σαρκοζί, με την κ. Μέρκελ να προσθέτει ότι «είναι ένας φόρος που αποτελεί προφανή αναγκαιότητα».

Μία ακόμη πρόταση των Μέρκελ και Σαρκοζί είναι να καθιερωθεί δύο φορές τον χρόνο σύνοδος κορυφής μεταξύ των ηγετών της ευρωζώνης, αλλά και να αποκτήσει η ζώνη του ευρώ έναν «σταθερό» πρόεδρο για διάστημα 2,5 ετών. Μάλιστα πρότειναν ως πρώτο πρόεδρο τον νυν επικεφαλής της Ε.Ε. Χέρμαν βαν Ρομπάι, ο οποίος –μεταξύ άλλων– θα ηγείται και των δύο ετήσιων συνόδων της ευρωζώνης. Υπέρ της ενίσχυσης των αρμοδιοτήτων της Κομισιόν τάχθηκε η κ. Μέρκελ, υποστηρίζοντας ότι η επιτροπή θα πρέπει να έχει δικαίωμα όχι μόνο να επιβάλλει κυρώσεις στα κράτη που παραβιάζουν τους κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας αλλά και να παρεμβαίνει στις πολιτικές που αυτά ασκούν –έως ένα βαθμό– ιδιαίτερα εάν συγκαταλέγονται μεταξύ των χωρών που έχουν λάβει «πακέτα» βοήθειας.

Παρά το γεγονός ότι οι δύο ηγέτες είχαν προανακοινώσει ότι δεν θα συζητήσουν για το θέμα του ευρωομολόγου, φρόντισαν στη συνέντευξη Τύπου να αναφερθούν και σε αυτό. Αν και δεν το απέκλεισαν εντελώς, ξεκαθάρισαν ότι δεν είναι υπέρ της έκδοσής του, τουλάχιστον αυτή τη στιγμή.

«Ορισμένοι τονίζουν ότι η έκδοση του ευρωομολόγου είναι το τελευταίο όπλο που διαθέτει η ευρωζώνη. Δεν θεωρώ ότι η ευρωζώνη βρίσκεται σε μία τέτοια κατάσταση ώστε να χρησιμοποιήσει και τα έσχατα όπλα που διαθέτει, αλλά ούτε πιστεύω ότι η έκδοση ευρωομολόγου θα λύσει τα προβλήματα που αντιμετωπίζει», είπε η κ. Μέρκελ. Αναλόγου ύφους ήταν και οι δηλώσεις του κ. Σαρκοζί, ο οποίος υποστήριξε πως «έχουμε την ίδια θέση έναντι της έκδοσης ευρωομολόγου. Το ευρωομόλογο μπορεί να είναι κάτι που φανταζόμαστε ότι θα συμβεί κάποια στιγμή στο μέλλον. Oμως θα συμβεί όταν ολοκληρωθεί η ενοποίηση της ευρωζώνης και όχι τώρα που η διαδικασία βρίσκεται στην αρχή της».

Η ελληνική πλευρά

Σε ανακοίνωσή του το ελληνικό Υπουργείο Οικονομικών, σχολιάζοντας τις δηλώσεις των κ. Μέρκελ και Σαρκοζί, τόνισε μεταξύ άλλων ότι «Η συνταγματική κατοχύρωση του δημοσιονομικού κανόνα, ούτως ή άλλως, κατ'Α αποτέλεσμα, υφίσταται ήδη, καθώς σύμφωνα με το άρθρο 28 του ελληνικού Συντάγματος, οι σχετικοί κανόνες του πρωτογενούς Ευρωπαϊκού Δικαίου υπερισχύουν της εθνικής νομοθεσίας. Αλλωστε, όλο το ελληνικό πρόγραμμα προσαρμογής, σε αυτό στοχεύει: στην αποκατάσταση της δημοσιονομικής ισορροπίας της χώρας μας, στο πλαίσιο της ευρωζώνης».

Επίσης, όπως διαβάζουμε στην "Ημερησία":

"Σαρκοζί-Μέρκελ: Διακοπή χρηματοδότησης για τις χώρες που δεν μειώνουν τα ελλείμματά τους

Ο πρόεδρος της Γαλλίας Νικολά Σαρκοζί και η καγκελάριος της Γερμανίας Άγγελα Μέρκελ προτείνουν, σε επιστολή την οποία απηύθυναν σήμερα στον πρόεδρο της ΕΕ Χέρμαν Βαν Ρόμπεϊ, να διακόπτεται η χρηματοδότηση από τα διαρθρωτικά ταμεία των χωρών της ευρωζώνης που δεν μειώνουν τα ελλείμματά τους.

"Στο μέλλον, οι πληρωμές από τα διαρθρωτικά ταμεία και τα ταμεία σύγκλισης θα πρέπει να αναστέλλονται προς τις χώρες της ζώνης του ευρώ που δεν θα συμμορφώνονται με τις συστάσεις της διαδικασίας για τα υπερβολικά ελλείμματα", γράφουν οι δύο ηγέτες".



(*): "Et on tuera tous les affreux". Τίτλος βιβλίου του Μπορίς Βιάν (Boris Vian). Πιθανότατα, τους "όμορφους", σε περίπτωση ύφεσης, θα τους σώσει ο Κινέζος καταναλωτής.'Η, ακόμη καλύτερα, να φτιάξουμε μια νέα οικονομική θεωρία, στην οποία κάθε ύφεση θα είναι διαρθρωτική και θα προβλέπεται συνταγματική απαγόρευση περίπτωσης παγκοσμίου ύφεσης. Κι εμείς, πτωχοί και τίμιοι, "βουβοί, μοιραίοι κι άβουλοι", συμφωνούμε...

Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι αποτελεί αναπόφευκτη και αναγκαία συνθήκη η ύπαρξη ενιαίας οικονομικής πολιτικής στις χώρες-μέλη της Ευρωζώνης. Είναι, όντως, μια παραδοξότητα το να υφίσταται ενιαία νομισματική πολιτική, χωρίς να υπάρχει ενιαία χάραξη δημοσιονομικής και οικονομικής πολιτικής. Ομως, δυστυχώς, αυτό που επικρατεί είναι η επιβολή μιας αναποτελεσματικής μονοδιάστατης ρήτρας περί ισοσκελισμένων προϋπολογισμών. Ακριβώς λόγω των δομικών διαφορών που δεν λαμβάνονται υπόψη και της μανιακής μονολιθικότητας των θεωριών που επικρατούν, θεωρώ ότι ο τίτλος της ανάρτησης περιγράφει το τί θα επέλθει στην Ευρωζώνη.

Χρυσός

Συνεχή ρεκόρ ανόδου καταγράφει η τιμή του χρυσού. Οπως διαβάζουμε στο "Βήμα":

"Αποκτά ξανά ρόλο διεθνούς νομίσματος

Εδώ και χρόνια η τιµή του χρυσού γνωρίζει µόνο µία πορεία και αυτή είναι η ανοδική. Ξεπερνώντας µάλιστα την εβδοµάδα αυτή τα 1.800 δολάρια η ουγκιά, τα κέρδη του πολύτιµου µετάλλου ξεπέρασαν την τελευταία 10ετία το 700%. ∆εδοµένου µάλιστα ότι σήµερα θεωρείται και «το µοναδικό νόµισµα χωρίς πρόβληµα χρέους», η τιµή του µπορεί, όπως προβλέπουν, να ξεπεράσει τα 2.100 δολάρια η ουγκιά το ερχόµενο 12µηνο, ενώ κάποιοι δεν απέκλεισαν τη δηµιουργία «φούσκας» µε άνοδο των τιµών προς τα 3.000 δολάρια/ουγκιά, ειδικά αν ορισµένες κεντρικές τράπεζες τυπώσουν και νέο, πληθωριστικό χρήµα και η κρίση χρέους στον δυτικό κόσµο συνεχίσει να σκιάζει τις αγορές. Οπως προβλέπουν οι αναλυτές, η τιµή του µπορεί βραχυπρόθεσµα να κινηθεί πτωτικά προτού ξεκινήσει εκ νέου την ανοδική της πορεία. Σε αυτή θα συµβάλει η έντονη αβεβαιότητα για την παγκόσµια οικονοµία και την κρίση χρέους στην Ευρώπη και στις Ηνωµένες Πολιτείες.

Στο παρελθόν εξάλλου, όποτε το πραγµατικό βραχυπρόθεσµο επιτόκιο στις ΗΠΑ ήταν αρνητικό, όπως δηλαδή συµβαίνει σήµερα, ο χρυσός κατέγραφε ετήσια αύξηση µεγαλύτερη του 24%. Οι συνθήκες τείνουν να παραµείνουν ευνοϊκές για τον χρυσό, τουλάχιστον ώσπου τα πραγµατικά επιτόκια να βρεθούν πάνω από το 2%, ενδεχόµενο το οποίο οι αναλυτές δεν θεωρούν πιθανό να συµβεί ως το 2015.

Παράλληλα, η αύξηση της ζήτησης για χρυσό εξακολουθεί να στηρίζει την τιµή του. Οι κεντρικές τράπεζες µόλις πριν από λίγο καιρό άρχισαν να αγοράζουν µεγαλύτερες ποσότητες χρυσού από εκείνες που πουλούσαν. Παράλληλα, η διεύρυνση της µεσαίας τάξης στις αναδυόµενες χώρες οδηγεί στην αύξηση της ζήτησης για την κατασκευή κοσµηµάτων.

Με πολλούς τρόπους λοιπόν ο χρυσός επιστρέφει στον ρόλο του διεθνούς νοµίσµατος, κυρίως λόγω του κρατικού ρίσκου και της υποβάθµισης των νοµισµάτων σε διάφορα µέρη του κόσµου. Ιστορικά εξάλλου, όποτε αυξάνεται το κόστος δανεισµού των κρατών, αυξάνεται και η τιµή του χρυσού. Παράλληλα, η άνοδος του πληθωρισµού απασχολεί όλο και περισσότερες οικονοµίες του αναπτυσσόµενου κόσµου".


Οφείλω να σημειώσω τρία ζητήματα:
Πρώτον, οι προβλέψεις -από οπουδήποτε και αν προέρχονται (τράπεζες, επενδυτικοί οίκοι, αναλυτές, κ.ο.κ.) και σε οτιδήποτε κι αν αφορούν (τιμές και αποδόσεις μετοχών, ομολόγων, νομισμάτων, πολύτιμων μετάλλων, εμπορευμάτων και λοιπών κινητών και ακίνητων αξιών) - δεν πρέπει να αποτελούν γνώμονα λήψης αποφάσεων. Ούτε είναι δουλειά μας να ασχολούμαστε με τις προβλέψεις.

Δεύτερον, η εκτύπωση νέου χρήματος από τις Κεντρικές Τράπεζες (ουσιαστικά την FED, διότι η ΕΚΤ δεν έχει αυτή την δυνατότητα) δεν σημαίνει, υπό τις παρούσες συνθήκες, ότι θα επιφέρει αύξηση του πληθωρισμού και αποτελεί "πληθωριστικό χρήμα". Πρόκειται για κακοχωνεμένη, διαστρεβλωμένη και ελλειμματική θεώρηση (σε αυτό έχουμε εστιάσει σε αρκετές προηγούμενες αναρτήσεις).

Τρίτον, θεωρώ ότι, εξ' αφορμής του "ζωώδους ενστίκτου", της αμορφωσιάς και του εξαιρετικά βραχυπρόθεσμου ορίζοντα ορισμένων επενδυτών (κυρίως εντός εισαγωγικών), ισχυροποιούνται οι πλέον παρωχημένες και καταστροφικές θεωρίες της Οικονομικής.

Ενας επιπρόσθετος λόγος εξαγοράς

Οπως έχουμε αναφέρει, οι εξαγορές αποτελούν συνήθεις τακτικές των επιχειρήσεων προκειμένου να επιτύχουν θετικές αποδόσεις κλίμακος, οικονομίες εύρους, τεχνική αποδοτικότητα, αύξηση της παραγωγικότητάς τους και δραστηριοποίησή τους σε νέες αγορές (ως άμεση ξένη επένδυση). Επίσης, όπως έχουμε δει, τα παραπάνω αποτελούν εμπόδιο εισόδου νέων επιχειρήσεων στον κλάδο, καθώς και αιτία εξόδου από τον κλάδο υφιστάμενων επιχειρήσεων (*).

Πέραν αυτών, ένας επιπρόσθετος λόγος εξαγορών έγκειται στα πνευματικά δικαιώματα που έχει η εξαγοραζόμενη επιχείρηση, ούτως ώστε η εξαγοράζουσα επιχείρηση να αποκτήσει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα ή και δεσπόζουσα θέση στον κλάδο. Ενα τέτοιο παράδειγμα βλέπουμε στο παρακάτω άρθρο της "Καθημερινής":

" Τι σημαίνει η εξαγορά της Motorola Mobility από την Google;
Αρκετά στελέχη της αγοράς που αναλύουν την επιχειρηματική αυτή κίνηση θεωρούν ότι η Google θωρακίζεται, μεταξύ άλλων, νομικά απέναντι στους ανταγωνιστές της.

H εξαγορά της εταιρείας τηλεπικοινωνιών Motorola Mobility από την Google αντί 12,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων, μια κίνηση που θα συζητείται για πολύ καιρό ακόμη, ενισχύει τον διαδικτυακό κολοσσό σε δύο κυρίως τομείς.

Το να έχει υπό την ιδιοκτησία της η Google μια κατασκευάστρια κινητών τηλεφώνων, της ανοίγει τον δρόμο για ν’ ακολουθήσει τον κερδοφόρο δρόμο της Apple· στον έλεγχο του λογισμικού, του hardware και του περιεχομένου στις συσκευές. Την ίδια στιγμή, δίνει στην μεγαλύτερη μηχανή αναζήτησης στον κόσμο την πρόσβαση σε ένα μεγάλο εύρος τεχνολογικών πατεντών που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει σε ενδεχόμενες νομικές «επιθέσεις» από τους ανταγωνιστές της.

Αρκετά στελέχη της αγοράς που αναλύουν την επιχειρηματική αυτή κίνηση πιστεύουν ότι η συμφωνία αφορά περισσότερο το δεύτερο σκέλος παρά το πρώτο – ενδυνάμωση σε έναν αυξανόμενο πόλεμο αγωγών από όλες τις πλευρές.

Τυπικά, οι εταιρίες που έχουν στη διάθεσή τους πολλές πατέντες μπορούν να κάνουν ένα από τα εξής τρία πράγματα: είτε να κερδίζουν χρήματα αδειοδοτώντας τις πατέντες, είτε να κυνηγούν ανταποδοτικές συμφωνίες με την κάθε εταιρεία να δίνει πρόσβαση στην τεχνολογία της άλλης, είτε, τέλος, να επιδίδεται σε μηνύσεις.

Η πρόσφατη υπόθεση της Apple με την απαγόρευση πωλήσεων του Samsung Galaxy Tab (με λογισμικό Android) στην Eυρώπη αποτυπώνει τις πιθανές συνέπειες της τρίτης περίπτωσης. Δείχνει ακόμη πόσο ευαίσθητα έχουν γίνει τα ζητήματα στη «βιομηχανία» πνευματικών δικαιωμάτων και το πως το κέρδος μεγαλύτερης μόχλευσης μπορεί να αποβεί ζωτικό για την επιτυχία μιας επιχείρησης.

Στόχος, η προστασία του Android

Στην Ε.Ε. η Motorola έχει υπό τη διάθεση της 17.000 πατέντες για κινητή τηλεφωνία ωστόσο αρκετοί είναι αυτοί που δεν πιστεύουν ότι η Google μπορεί να προστατεύσει τη νέα της αγορά. Ήδη η συμμαχία Apple και Microsoft δεν έχει φοβηθεί να κυνηγήσει στο παρελθόν τη Motorola (για το Xoom tablet αλλά και για το interface σε κινητά της εταιρείας). Από την άλλη η Google θέλει να προστατεύσει το λογισμικό της Android πάση θυσία.

Ωστόσο, τα 12,5 δισ. δολάρια που έδωσε η Google για την Motorola Μobility δεν έχουν να κάνουν μόνο με τις πατέντες. Δίνουν ένα πλεονέκτημα και στην αγορά του hardware στα κινητά τηλέφωνα. Μια τέτοια κάθετη δομή έχει ήδη δώσει θετικά δείγματα στην Apple, η οποία έχει βάλει πολύ ρευστό στα ταμεία της από τις πωλήσεις των iPhone, iPad καθώς και εφαρμογές που θα πουληθούν από το λογισμικό της iOS.

Παρόλο που το Android είναι ένα ανοιχτό σύστημα και διαθέσιμο στον οποιονδήποτε θέλει να φτιάξει μια συσκευή γύρω από αυτό, η Google έχει ασκήσει σ’ ένα βαθμό έλεγχο – με το να στερεί την πρόσβαση στην επίσημη «αγορά εφαρμογών» της από κατασκευαστές που δεν πληρούν ορισμένα κριτήρια.

Ωστόσο, προς το παρόν οι αντιδράσεις από τις κατασκευάστριες εταιρείες όπως η Samsung και η HTC είναι θετικές καθώς και οι δύο επαίνεσαν την υποσχεθείσα προστασία του Android από «εξωγενείς» δυνάμεις. Βέβαια, οι δηλώσεις και από τις δύο πλευρές, Google-Motorola, ήταν πολύ σύντομες, σ’ ένα μάλλον απρόσωπο κλίμα, γεγονός που ωθεί αρκετούς να πουν ότι η συμφωνία μπορεί να απωθήσει αρκετούς κατασκευαστές".

Ενδεικτικό είναι το παρακάτω γράφημα:

(click στο γράφημα για μεγέθυνση)

Στον κλάδο της τεχνολογίας αναμένονται μεγαλύτερες εξελίξεις, καθώς αρκετές επιχειρήσεις - ειδικά στις Η.Π.Α. - βρίσκονται με τεράστια ταμειακά διαθέσιμα (θέμα που θα αναλύσουμε σε προσεχείς αναρτήσεις), αλλά και λόγω των χαμηλών επιτοκίων και την αύξηση του μέσου εισοδήματος σε Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία και Κίνα (BRIC's).

(*): Εδώ έγκειται και η κριτική του Sraffa, της Robinson και του Chamberlin στο θεωρητικό κατασκεύασμα του "τέλειου ανταγωνισμού" που είχε αναπτύξει ο Marshall. Κατασκεύασμα που η αποδοχή του και η -επιλεκτική και εξυπνακίστικη- αποδοχή των λογικών του συνεπαγωγών, μας οδήγησαν εδώ που είμαστε και συνεχίζουν να μας καθοδηγούν (όρα deregulation, "εσωτερική υποτίμηση" και τα λοιπά).

Δημόσιο Χρέος κρατών

(click στην εικόνα για μεγέθυνση)

Στο βαρέλι των χαμένων ευκαιριών

13 Αυγούστου 2004. Εναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας. Επτά χρόνια μετά, μας δίδεται η ευκαιρία να δούμε τί εννοούμε στην Οικονομική όταν μιλούμε για ανάπτυξη και τους τρόπους με τους οποίους αυτή επιτυγχάνεται.

Θεωρήστε την επέτειο των Ολυμπιακών αγώνων ως μια καλή αφορμή για να εκπονήσετε εργασία επί του θέματος της ανάπτυξης.

Νέα έκδοση Ε.Γ.Ε.Δ. (και πού πάνε τα λεφτά...)

To Δημόσιο άντλησε 1,3 δισ. ευρώ από τη σημερινή (16/8/2011) δημοπρασία εντόκων γραμματίων (ΕΓΔ) 13 εβδομάδων, με το επιτόκιο να διαμορφώνεται 8 μονάδες βάσης χαμηλότερα από αυτό της προηγούμενης έκδοσης του Ιουλίου.

Το μεσοσταθμικό επιτόκιο ανήλθε στο 4,50% έναντι 4,58% της προηγούμενης έκδοσης, σύμφωνα με τον Οργανισμό Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους ΟΔΔΗΧ , με την έκδοση να υπερκαλύπτεται 2,95 φορές έναντι υπερκάλυψης κατά 3,08 φορές στην προηγούμενη αντίστοιχη δημοπρασία.

Οι ξένοι επενδυτές απορρόφησαν το 23% του δημοπρατούμενου ποσού, δήλωσε στο Reuters ο επικεφαλής του ΟΔΔΗΧ Πέτρος Χριστοδούλου. Δεν υπάρχουν στοιχεία για την συμμετοχή των ξένων επενδυτών στην προηγούμενη αντίστοιχη έκδοση του Ιουλίου.

Ο ΟΔΔΗΧ είπε ότι αποδέχτηκε συμπληρωματικές μη-ανταγωνιστικές προσφορές ύψους 300 εκατ. ευρώ.


Επί του ιδιου θέματος, διαβάζουμε το άρθρο του κ. Δημήτρη Κοντογιάννη στην "Ελευθεροτυπία":

"Λήξη ομολόγων 6 δισ. ευρώ προβληματίζει τις τράπεζες

Προβληματισμό προκαλεί η λήξη κρατικών ομολόγων αξίας 5,9 δισ. ευρώ στις 20 Αυγούστου, γιατί θα αποστερήσει πολύτιμη ρευστότητα από το ελληνικό τραπεζικό σύστημα, δοκιμάζοντας τις αντοχές του ακόμη μία φορά.

Το Δημόσιο αναμένεται να εισπράξει πάνω από 1,6 δισ. ευρώ, αν κρίνει ικανοποιητικές τις ανταγωνιστικές και τις μη ανταγωνιστικές προσφορές για τα έντοκα 13 εβδομάδων που θα υποβληθούν.

Σημειώνεται ότι το Δημόσιο άντλησε λίγο πάνω από 1 δισ. ευρώ συνολικά από την πώληση εντόκων γραμματίων 26 εβδομάδων, οπότε θα εισπράξει πάνω από 2,6 δισ. ευρώ συνολικά από τις δημοπρασίες εντόκων του Αυγούστου, αν όλα πάνε καλά σήμερα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στις 12 Αυγούστου έληξαν έντοκα 26 εβδομάδων ύψους 480 εκατ. ευρώ και πλέον και στις 19 Αυγούστου λήγουν έντοκα διάρκειας 13 εβδομάδων ύψους 2 δισ. ευρώ και άνω. Συνολικά, οι λήξεις εντόκων ξεπερνούν το ποσό των 2,48 δισ. ευρώ τον Αύγουστο.

Ουσιαστικά, το Δημόσιο θα είναι μία η άλλη αν, όπως αναμένεται, εισπράξει 2,6 δισ. ευρώ και πλέον από τη σημερινή πώληση εντόκων και τη δημοπρασία της προηγούμενης εβδομάδας, μετακυλίοντας τα έντοκα που λήγουν τον Αύγουστο σε νέα.

Ομως, εκείνο που προβληματίζει περισσότερο είναι οι πληρωμές ύψους 6 δισ. ευρώ και άνω στις 20 Αυγούστου, που λήγει το 5ετές ομόλογο ονομαστικής αξίας 5,9 δισ. ευρώ και πληρώνονται τοκομερίδια. Σημειωτέον ότι το συγκεκριμένο 5ετές ομόλογο φέρει κουπόνι 3,9%.

3,5 δισ. στο εξωτερικό

Το Δημόσιο διαθέτει επαρκή ταμειακά διαθέσιμα για να αποπληρώσει τους κατόχους των ομολόγων, που είναι οι περισσότεροι ξένοι.

Αυτό σημαίνει ότι τα περισσότερα λεφτά, πάνω από 3,5 δισ., θα κατευθυνθούν στο εξωτερικό, στερώντας πολύτιμη ρευστότητα από το εγχώριο τραπεζικό σύστημα, στο οποίο το Δημόσιο έχει καταθέσει διαθέσιμά του.

Αν και η εικόνα από το μέτωπο των καταθέσεων έχει βελτιωθεί μετά τις αποφάσεις της συνόδου κορυφής της 21ης Ιουλίου, οι εισροές δεν είναι τόσο μεγάλες ώστε να μπορούν να αντισταθμίσουν τις εκροές, που συνδέονται με τις πληρωμές των 6 δισ. ευρώ και πλέον του Δημοσίου.

Υπενθυμίζεται ότι οι ελληνικές τράπεζες δεν έχουν πρόσβαση στις διεθνείς κεφαλαιαγορές, και επομένως δεν μπορούν να αντλήσουν κεφάλαια από εκείνη την πηγή, ενώ οι καταθέσεις τους ακολουθούσαν καθοδική πορεία μέχρι και τον Ιούνιο. Η μοναδική πηγή ρευστότητας παραμένει η ΕΚΤ, από την οποία είχαν αντλήσει περίπου 105 δισ. ευρώ, με βάση τα στοιχεία του Ιουλίου.

Αναλυτές εκτιμούν ότι υπάρχουν κάποια περιθώρια για την άντληση περισσότερων κεφαλαίων από την ΕΚΤ με βάση τις εγγυήσεις που έχουν καταθέσει. Είναι γνωστό, όμως, ότι η ΕΚΤ δεν βλέπει με καλό μάτι την αυξανόμενη εξάρτηση των ελληνικών τραπεζών από εκείνη για ρευστότητα.

Αν πάντως υπάρξει ανάγκη, οι ίδιοι παραπέμπουν στο μηχανισμό ειδικών αναγκών (ELA) της Τραπέζης της Ελλάδος, από τον οποίο θα μπορούν να αντλούν χρήμα καταθέτοντας εγγυήσεις, π.χ. δάνεια, που δεν είναι αποδεικτά από την ΕΚΤ. Τραπεζίτες επιβεβαίωσαν ότι ο μηχανισμός είναι έτοιμος να λειτουργήσει, αν χρειαστεί, αλλά δεν ήταν σε θέση να γνωρίζουν αν έχει χρησιμοποιηθεί από κάποια τράπεζα μέχρι σήμερα".

Η Βαϊμάρη, ο Keynes και η επιλεκτική αμνησία

Διαβάζουμε στο "Βήμα":

Ο καθηγητής οικονομικής ιστορίας, Αλμπρεχτ Ριτς, έδωσε μια συνέντευξη στο γερμανικό περιοδικό Der Spiegel, που πηγαίνει ακριβώς αντίστροφα προς το κλίμα των γερμανικών ΜΜΕ σε σχέση με το ελληνικό χρέος. Υπενθυμίζει ότι η ίδια η Γερμαία ήταν η χώρα με τις μεγαλύτερες κρατικές χρεοκοπίες στον 20ο αιώνα και ότι, αν μπόρεσε να ανθίσει, αυτό το κατόρθωσε χάρη στους "πιστωτές" της, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, που δεν απαίτησαν την επιστροφή των δανείων τους.

Spiegel: Κυριε Ritschl η Γερμανία συζητάει αυτό τον καιρό για περαιτέρω οικονομική βοήθεια για την Ελλάδα σαν υπεράνω όλων ηθικολόγος. Η κυβέρνηση ενεργεί με ακαμψία σύμφωνα με τη ρήση: «λεφτά θα πάρετε μόνο αν κάνετε αυτό που σας λέμε». Είναι δίκαιη αυτή η συμπεριφορά;

Ritschl: Οχι, είναι απολύτως αδικαιολόγητη.

Spiegel: Μάλλον δεν το βλέπουν έτσι οι περισσότεροι Γερμανοί.

Ritschl: Μπορεί, αλλά η Γερμανία έζησε τις μεγαλύτερες χρεοκοπίες της νεότερης ιστορίας. Την σημερινή οικονομική ανεξαρτησία της και τη θέση της ως Διδασκάλου της Ευρώπης την χρωστάει στις ΗΠΑ, οι οποίες μετά τον 1ο αλλά
και τον 2ο Παγκόσμιο πόλεμο παραιτήθηκαν από το δικαίωμα τους για τεράστια χρηματικά ποσά. Αυτό δεν το θυμάται όμως κανείς.

Spiegel: Τι ακριβώς συνέβη τότε;

Ritschl: Η δημοκρατία της Βαϊμάρης κατόρθωσε να επιζήσει από το 1924 μέχρι 1929 αποκλειστικά με δανεικά, τα δε χρήματα για τις αποζημιώσεις του 1. Παγκοσμιου πολέμου δανείστηκε από τις ΗΠΑ. Αυτη η «δανειακή Πυραμίδα» κατέρρευσε με την κρίση του 1931. Τα χρήματα των δανείων των ΗΠΑ είχαν εξαφανιστεί, η ζημιά για τις ΗΠΑ τεράστια, οι συνέπειες για την παγκόσμια οικονομία καταστροφικές.

Spiegel: Το ίδιο και μετά τον 2ο Παγκόσμιο πόλεμο;

Ritschl: Η Αμερική τότε φρόντισε να μην θέσει κανείς από τους συμμάχους αξιώσεις για αποζημίωση. Εκτός από μερικές εξαιρέσεις, ματαιώθηκαν όλες οι αξιώσεις μέχρι μια μελλοντική επανένωση των Γερμανιών (ανατολικής και δυτικής). Αυτό ήταν πολύ ζωτικό για την Γερμανία, ήταν στην ουσία η οικονομική βάση του γερμανικού μεταπολεμικού θαύματος. Αλλά παράλληλα, τα θύματα της γερμανικής κατοχής ήταν αναγκασμένα να αποποιηθούν τα δικαιώματα τους για αποζημίωση, μεταξύ αυτών και οι Έλληνες.

Spiegel: Στη σημερινή κρίση παίρνει η Ελλάδα από Ευρώπη και ΔΝΤ 110 δις και συζητιέται ένα πρόσθετο πακέτο, που θα είναι εξ ίσου μεγάλο. Πρόκειται δηλαδή για πολλά χρήματα. Πόσο μεγάλες ήταν οι γερμανικές χρεοκοπίες;

Ritschl Αναλογικά με την οικονομικη επιφανεια που είχαν οι ΗΠΑ κατά την εποχή εκείνη, τα γερμανικά χρέη της δεκαετίας του 30 ισοδυναμούν με το κόστος της κρίσης του 2008. Συγκριτικά, λοιπόν, τα χρέη της Ελλάδας είναι μηδαμινά.

Spiegel Αν υποθέταμε ότι υπήρχε μια παγκόσμια λίστα για βασιλιάδες της χρεοκοπίας, ποιά θα ήταν η θέση της Γερμανίας;

Ritschl: Αυτοκρατορική. Σε σχέση με την οικονομική επιφάνεια της χώρας, η Γερμανία είναι ο μεγαλύτερος αμαρτωλός του 20ου αιώνα και πιθανόν της νεότερης οικονομικής ιστορίας.

Spiegel: Ούτε η Ελλάδα δεν μπορεί να μας ανταγωνιστεί;

Ritschl: Όχι, η Ελλάδα παίζει ένα δευτερεύοντα ρόλο. Υπάρχει, βέβαια, το πρόβλημα του κινδύνου της μετάδοσης της κρίσης στις γνωστές ευρωπαϊκές χώρες.

Spiegel: Η ομοσπονδιακή δημοκρατία της Γερμανίας θεωρείται ως ενσάρκωση της σταθερότητας. Πόσες φορές έχει χρεοκοπήσει η Γερμανία;

Ritschl: Εξαρτάται πως το υπολογίζει κανείς. Τον τελευταίο αιώνα τουλάχιστον τρεις φορές. Μετά την τελευταία στάση πληρωμών στη δεκαετία του 30, ανακουφίστηκε η Γερμανία από τις ΗΠΑ με μια μείωση χρεών, η αλλιώς ένα "Haircut", που ισοδυναμεί με ένα μεγαλόπρεπο Afro-Look που μετατρέπεται σε φαλάκρα. Από τότε κρατάει η χώρα την οικονομική λάμψη της, ενώ οι υπόλοιποι ευρωπαίοι δούλευαν σαν τα σκυλιά για να ορθοποδήσουν από τις καταστροφές του πολέμου και τη γερμανική κατοχή. Κι ακόμη το 1990 είχαμε επίσης μια στάση πληρωμών.

Spiegel: Πως είπατε;

Ritschl: Βεβαίως! Ο τότε καγκελάριος Kohl αρνήθηκε να υλοποιήσει τη Συμφωνία του Λονδίνου, του 1953. Η συμφωνία έλεγε ότι οι γερμανικές πολεμικές αποζημιώσεις στην περίπτωση της επανένωσης των Γερμανίων θα πρέπει να τεθούν υπό επαναδιαπραγμάτευση. Η Γερμάνια όμως δεν πλήρωσε αποζημιώσεις μετά το 1990 (εκτός πολύ λίγων) ούτε τα αναγκαστικά δανεια, ούτε τα έξοδα κατοχής. Η Ελλάδα είναι ένα από τα κράτη, που δεν πήραν δεκάρα.

Spiegel: Σε αντίθεση με το 1953, συζητείται επί του παρόντος η διάσωση της Ελλάδας, λιγότερο μέσω μιας μείωσης των χρεών και περισσότερο μέσω μιας παράτασης του χρόνου πληρωμής των κρατικών ομολόγων, δηλαδή μιας ήπιας αναπροσαρμογής των χρεών. Μπορούμε εδώ να μιλάμε για επαπειλούμενη χρεοκοπία;

Ritschl: Οπωσδήποτε. Ακόμη κι αν ενα κράτος δεν είναι εκατό τα εκατό ανίκανο να ικανοποιήσει τους πιστωτές του, μπορεί να είναι υπό χρεοκοπία. Ακριβώς όπως στην περίπτωση της Γερμανίας τη δεκαετία του 50, ειναι ψευδαίσθηση να πιστεύουμε ότι η Ελλάδα θα μπορέσει μόνη της να πληρώσει τα χρέη. Και όποιος δεν το μπορεί είναι εξ ορισμού χρεοκοπημένος. Τώρα θα έπρεπε να καθοριστεί, ποια χρηματικά ποσά είναι έτοιμοι οι πιστωτές να θυσιάσουν. Δηλαδή θα πρέπει να βρούμε ποιός θα πληρώσει το μάρμαρο.

Spiegel: Το κράτος που πληρώνει τα περισσότερα είναι η Γερμανία.

Ritschl: Μάλλον κάπως έτσι θα πρέπει να γίνει. Αλλά ήμασταν στο παρελθόν πολύ ανέμελοι. Η βιομηχανική μας παραγωγή κέρδισε πολλά από τις υπέρογκες εξαγωγές. Οι αντιελληνικές θέσεις που προβάλλονται από τα ΜΜΕ εδώ είναι πολύ επικίνδυνες. Μην ξεχνάτε ότι ζούμε μέσα σε ένα γυάλινο σπίτι: Το οικονομικό μας θαύμα έγινε δυνατό αποκλειστικά και μόνο επειδή δεν αναγκαστήκαμε να πληρώσουμε αποζημιώσεις.

Spiegel: Η Γερμανία δηλαδή θα έπρεπε να είναι πιο συγκρατημένη;

Ritschl: Η Γερμανία στον 20ο αιώνα άρχισε δυο πολέμους, τον δεύτερο δε τον διεξήγαγε ως πόλεμο αφανισμού και εξολόθρευσης και στη συνέχεια οι εχθροί της αποποιήθηκαν το δικαίωμα τους εν μέρει η και καθολικά για αποζημιώσεις. Το ότι η Γερμανία πραγματοποίησε το θαύμα της πάνω στις πλάτες άλλων ευρωπαίων δεν το έχουν ξεχάσει οι Έλληνες.

Spiegel: Τι εννοείτε;

Ritschl: Οι Έλληνες ξέρουν τα εχθρικά άρθρα και γνώμες στα γερμανικά ΜΜΕ πολύ καλά. Αν η διάθεση των Ελλήνων γίνει πολύ πιο επιθετική, μπορεί να αναβιώσουν οι παλιές διεκδικήσεις, αρχίζοντας από την Ελλάδα, και αν η Γερμανία ποτέ αναγκαστεί να πληρώσει, θα μας «πάρουν ακόμη και τα σώβρακα». Θα έπρεπε αντίθετα να είμαστε ευγνώμονες, να εξυγιάνουμε την Ελλάδα με τα λεφτά μας. Αν εμείς εδώ παίξουμε το παιγνίδι των ΜΜΕ, παριστάνοντας τον χοντρό Εμίλ, που καπνίζει το πούρο του και αρνείται να πληρώσει, κάποτε κάποιοι θα μας στείλουν τους παλιούς λογαριασμούς.

Spiegel: Τουλάχιστον στο τέλος μερικές ηπιότερες σκέψεις: Αν μπορούσαμε να μάθουμε κάτι από τις εξελίξεις, ποια λύση θα ήταν η καλύτερη για την Ελλάδα και τη Γερμανία;

Ritschl: Οι χρεοκοπίες της Γερμανίας τα περασμένα χρόνια το δείχνουν: Το λογικότερο είναι τώρα να συμφωνηθεί μια μείωση του χρέους. Όποιος δάνεισε λεφτά στην Ελλάδα, πρέπει να χάσει ένα μεγάλο μέρος τους. Αυτό θα ήταν καταστροφικό για τις τράπεζες, γι' αυτό θα ήταν αναγκαίο ένα πρόγραμμα βοήθειας. Μπορεί αυτή η λύση να είναι ακριβή για τη Γερμανία, αλλά έτσι κι αλλιώς θα πρέπει να πληρώσουμε. Κι έτσι θα είχε και η Ελλάδα μια ευκαιρία για μια νέα αρχή.


Albrecht Ritsch, Wirtschaftshistoriker (καθηγητής "Ιστορίας της Οικονομίας")".

- Τί έχεις Γιάννη; - Τί είχα πάντα...

Οπως διαβάζουμε στην "Ελευθεροτυπία":

"Λάθος στοιχεία, λάθος «φάρμακο»

ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ, τρόικα και αγορές μετρούσαν λάθος τα στοιχεία της ελληνικής κρίσης, όπως παραδέχεται η ανεξάρτητη στατιστική Αρχή ΕΛΣΤΑΤ, ανακοινώνοντας την πορεία του ΑΕΠ το δεύτερο τρίμηνο του 2011.

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ είναι ότι η κυβέρνηση παρακολουθεί το ΑΕΠ και την πορεία του και οι επιτηρητές το υπολογίζουν στις εκτιμήσεις τους για να διαπιστώσουν πόσο επηρεάζεται η χώρα από την κρίση και κατά πόσο «αντέχει» -εάν αντέχει- νέα εισπρακτικά μέτρα.

ΚΡΙΣΙΜΟ δεδομένο είναι ότι η Συνθήκη της Ε.Ε. προβλέπει ότι εάν υπάρξουν έκτακτες περιστάσεις, και η πολύ μεγάλη ύφεση είναι κατ' εξοχήν έκτακτη κατάσταση, τα κράτη με υψηλά ελλείμματα δικαιούνται μεγαλύτερη περίοδο προσαρμογής, κάτι που δεν έγινε για την Ελλάδα.

ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ της ΕΛΣΤΑΤ δείχνουν ότι η πτώση κατά 6,9% του «μη προσαρμοσμένου» ΑΕΠ οφείλεται σε ιδιαιτέρως μεγάλη συρρίκνωση της εγχώριας ζήτησης. Με απλά λόγια, καταναλωτικές δαπάνες και επενδύσεις ήταν κατώτερες όλων των προβλέψεων που οδήγησαν στη λήψη των μνημονιακών μέτρων, τα οποία κάνουν τη χώρα να ασφυκτιά.

ΠΑΡ' ΟΤΙ η πτώση της εγχώριας ζήτησης αντιμετωπίστηκε εν μέρει από τη βελτίωση του εμπορικού ισοζυγίου (που οφείλεται στη μεγάλη μείωση των εισαγωγών και μερικώς στην αύξηση των εξαγωγών), η μεγάλη βουτιά κάνει αβάστακτο το κόστος υλοποίησης των Μνημονίων.

ΕΙΝΑΙ ενδεικτικό ότι σε τρέχουσες τιμές το ΑΕΠ του α' τριμήνου αναθεωρήθηκε προς τα κάτω και από ύφεση 5,4% πήγε στα 6%. Ο λόγος -σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ- είναι πως οι εκτιμήσεις για τους δείκτες κύκλου εργασιών στις υπηρεσίες είναι πολύ δυσμενέστερες από τις προβλεπόμενες.

ΤΟ χειρότερο είναι ότι καθώς τα ποσά που καταγράφονται παρουσιάζουν μεγάλες αποκλίσεις από αυτά που προβλέφθηκαν, η ΕΛΣΤΑΤ δηλώνει ότι τα στοιχεία που δημοσίευε μέχρι τώρα δεν είναι «ικανοποιητικά» και αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει επισήμως γνώση για το πόσο δυνατά έχει χτυπήσει η κρίση τη χώρα.

ΜΕ ΑΠΛΑ λόγια, η κυβέρνηση και η τρόικα βασίστηκαν σε ελλιπή -«μη ικανοποιητικά» στοιχεία, προκειμένου να εκτιμήσουν την πορεία της ύφεσης, που έτσι κι αλλιώς προβλέπεται διαρκώς επιδεινούμενη.

ΟΜΩΣ τα ελλιπή στοιχεία οδήγησαν σε λάθος υπολογισμό βασικών στοιχείων και παραμέτρων του Μνημονίου, όπως το ΑΕΠ, το μέγεθος της ύφεσης κ.λπ.

ΕΝΑΣ ακριβέστερος υπολογισμός με βάση τα πλήρη στοιχεία θα είχε οδηγήσει σε διαφορετικό χρόνο ωρίμανσης του ελληνικού χρέους, το οποίο θα μπορούσε να είχε καταστεί βιώσιμο και η χώρα να επέστρεφε στις αγορές".

Πράξεις ανοικτής αγοράς

Οπως διαβάζουμε στην "ναυτεμπορική":

"ΕΚΤ: Επαναγορά ομολόγων ύψους 22 δισ. ευρώ

H Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ανακοίνωσε στις 15/8/2011 ότι επαναγόρασε σε διάστημα μιας εβδομάδας κρατικά ομόλογα χωρών της ευρωζώνης αξίας 22 δισεκατομμυρίων.

Το συγκεντρωθέν ποσό από τα ομόλογα που αγοράστηκαν ανέρχεται σε 96 δισεκατομμύρια ευρώ, έναντι 74 δισεκατομμυρίων ευρώ που αντλήθηκαν το Μάιο του 2010, όταν ξεκίνησε το σχετικό πρόγραμμα, μεσούσης της κρίσης της ελληνικής οικονομίας.

Η ΕΚΤ αποφάσισε στις αρχές Αυγούστου να αρχίσει εκ νέου την επαναγορά κρατικών ομολόγων στη δευτερογενή αγορά για να υποστηρίξει την Ιταλία και την Ισπανία που βρίσκονται το στόχαστρο των χρηματαγορών.

Η τράπεζα που σκοπεύει να συνεχίσει το πρόγραμμα την προσεχή εβδομάδα, σύμφωνα με ανακοίνωσή της, ουδέποτε δίνει λεπτομέρειες για τις επαναγορές της. Ωστόσο οι οικονομολόγοι συμφωνούν ότι η ΕΚΤ πρέπει να προχώρησε στη μαζική επαναγορά ιταλικών και ισπανικών ομολόγων".

Unified Growth Theory

Τα τελευταία χρόνια, το ζήτημα της ανάπτυξης απασχολεί όλο και περισσότερο την ακαδημαϊκή κοινότητα. Μεγάλη συμβολή στην εμβάθυνση και επέκταση της θεωρίας αποτελεί το έργο του κ. Oded Galor, καθηγητή στο πανεπιστήμιο Brown.

Ακολουθεί συνέντευξη που έδωσε ο κ. Galor στον κ. Χρόνη Πολυχρονίου για την "Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία":

" «Η ποικιλομορφία είναι ευνοϊκή για την Οικονομική ανάπτυξη»

Η οικονομική κρίση θα υποχωρήσει σταδιακά και μια ραγδαία τεχνολογική πρόοδος, σε συνδυασμό με πτώση της γονιμότητας, θα εξασφαλίσει ότι το βιοτικό επίπεδο της επόμενης γενιάς θα είναι σημαντικά υψηλότερο απ' αυτό της σημερινής

ΣΕ ΜΙΑ περίοδο οικονομικής ύφεσης και κυβερνητικής αδυναμίας να τεθούν σε κίνηση οι ατμομηχανές της ανάπτυξης (και με την Ελλάδα φυσικά σε αδιέξοδο εξαιτίας μιας βαθιά αρρωστημένης οικονομίας και μιας πλήρως λανθασμένης οικονομικής πολιτικής που επιβάλλεται από τους εταίρους και δανειστές της), είναι τουλάχιστον ενθαρρυντικό ότι η οικονομική επιστήμη συνεχίζει να βελτιώνεται και να προωθεί καινοτόμες αντιλήψεις και αναλύσεις για τα παγκόσμια οικονομικά δρώμενα.

Ο οικονομολόγος καθηγητής Oded Galor, του περίφημου Πανεπιστημίου Brown, έχει εφεύρει ένα νέο πεδίο οικονομικής μελέτης και έρευνας, αυτό της ενοποιημένης θεωρίας ανάπτυξης, που εξετάζει τις διαδικασίες οικονομικής ανάπτυξης για όλη την ιστορία του ανθρώπινου γένους. Η οικονομική ανάπτυξη είναι μια σχετικά καινούρια οικονομική διαδικασία, εάν αναλογιστούμε ότι μόνο τα τελευταία 200 χρόνια ξεκινά η περίοδος μιας συνεχούς οικονομικής ανάπτυξης που αλλοιώνει ριζικά τα επίπεδα πλούτου, μόρφωσης και υγείας στον κόσμο και διαμορφώνει μια παγκόσμια οικονομία, όπου η επόμενη γενιά ανθρώπων βλέπει σταδιακά το βιοτικό της επίπεδο να βελτιώνεται εν συγκρίσει με αυτό της προηγούμενης γενιάς.

Το μείζον ερώτημα είναι γιατί συνέβη αυτό και αν αυτή η διαδικασία ενδέχεται να συνεχιστεί και στο μέλλον, ένα ερώτημα που δεν είναι ρητορικό, καθώς οι δυτικές οικονομίες έχουν εισέλθει σε μια έντονη περίοδο κάμψης, όπου η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου της επόμενης γενιάς των ανθρώπων μόνο δεδομένη δεν μπορεί να είναι. Πριν από λίγες εβδομάδες κυκλοφόρησε το καινούριο βιβλίο του Oded Galor «Unified Growth Theory» («Ενοποιημένη Θεωρία Ανάπτυξης») από τον εκδοτικό οίκο του Πανεπιστημίου Πρίνστον και έχει γίνει αποδεκτό με εγκωμιαστικά σχόλια. Με την ευκαιρία της κυκλοφορίας αυτού του σημαντικού έργου, συνομιλήσαμε με τον καθηγητή Galor για την ενοποιημένη θεωρία ανάπτυξης.

Είσαστε ο ιδρυτής της ενοποιημένης θεωρίας ανάπτυξης. Τι ακριβώς επιδιώκει να αναλύσει και να κατανοήσει μια ενοποιημένη θεωρία οικονομικής ανάπτυξης;

Το όλο επιστημονικό εγχείρημα έγκειται στην προσπάθεια να κατανοήσουμε το ρόλο των ιστορικών δυνάμεων σε διαφορετικές φάσεις ανάπτυξης και τις τεράστιες διαφορές στα επίπεδα ανάπτυξης που βλέπουμε σήμερα σε όλο το μήκος και πλάτος του πλανήτη. Η θεωρία εξετάζει πώς τα άτομα, οι κοινωνίες και οι οικονομίες έχουν εξελιχθεί από την εμφάνιση της νεωτερικότητας και μετά και πώς αυτή η εξέλιξη συνεισέφερε στην τεράστια ανισότητα που επικρατεί σήμερα σε όλο τον πλάνήτη. Για να γίνει αυτό με έναν ενοποιημένο τρόπο συνεπάγεται πως δεν εξαρτώμεθα από διαφορετικά μοντέλα για διαφορετικά στάδια στη διαδικασία της ανάπτυξης. Αντιθέτως, το ίδιο μοντέλο και οι ίδιοι κανόνες συμπεριφοράς χαρακτηρίζουν τα άτομα καθ' όλη τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας, αλλά τα άτομα ενεργούν διαφορετικά σε διαφορετικά στάδια ανάπτυξης εξαιτίας του γεγονότος ότι τα οικονομικά κίνητρα μεταβάλλονται στην πορεία της ανθρώπινης ιστορίας.

Η ενοποιημένη θεωρία ανάπτυξης υποδηλώνει ότι οι σημερινές θεωρίες ανάπτυξης είναι ανεπαρκείς. Πού σφάλλουν οι μη ενοποιημένες θεωρίες ανάπτυξης;

Οι μη ενοποιημένες θεωρίες ανάπτυξης, που διαθέτουμε προς το παρόν, οικοδομήθηκαν για να περιγράψουν την οικονομική ανάπτυξη των τελευταίων δεκαετιών και είναι ασυνεπείς με την οικονομική ανάπτυξη που έχει λάβει μέρος κατά τη διάρκεια του μεγαλύτερου μέρους της ανθρώπινης ιστορίας. Επακολούθως, δεν είναι ικανές να διαφωτίσουν τα περισσότερα σημαντικά φαινόμενα στην πορεία της οικονομικής ανάπτυξης, όπως είναι η ανάδυση ενός ογκώδους και επίμονου χάσματος στο κατά κεφαλήν εισόδημα σε όλο το μήκος και πλάτος του πλανήτη κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο αιώνων.

Σε τι οφείλεται ο κύκλος οικονομικής ανάπτυξης τα τελευταία 200 χρόνια, όταν πριν από 250 χρόνια η παγκόσμια οικονομία βρισκόταν σε μια κατάσταση μόνιμης στασιμότητας;

Η ενοποιημένη θεωρία ανάπτυξης δείχνει ότι η αλληλεπίδραση μεταξύ τεχνολογικής προόδου και πληθυσμού έφερε ουσιαστικά στο προσκήνιο τη σπουδαιότητα της εκπαίδευσης ως μέσου για την αντιμετώπιση ενός ραγδαία εξελισσόμενου τεχνολογικού περιβάλλοντος, προκάλεσε σημαντικές μειώσεις στα ποσοστά γέννησης και επέτρεψε σε μερικές οικονομίες να αφιερώσουν περισσότερους πόρους προς μια σταθερή αύξηση του κατά κεφαλήν εισοδήματος, καλλιεργώντας έτσι το έδαφος για συνεχιζόμενη οικονομική ανάπτυξη.

Πώς εξηγεί η θεωρία σας τις παγκόσμιες ανισότητες στα επίπεδα διαβίωσης και πληθυσμού που βλέπουμε σήμερα;

Ενα από τα ιδιαίτερα ισχυρά στοιχεία της ενοποιημένης θεωρίας ανάπτυξης είναι ότι αποκαλύπτει πως οι αρχικές συνθήκες που προέκυψαν στο μακρινό παρελθόν έχουν επίμονη επίπτωση στις σύγχρονες οικονομικές αποδόσεις. Η θεωρία υποδεικνύει ότι, εάν θέλουμε πραγματικά να κατανοήσουμε τις τεράστιες αποκλίσεις που επικρατούν σήμερα στο κατά κεφαλήν εισόδημα, πρέπει να εξετάσουμε την πηγή παρέκκλισης σε όλο το μήκος και πλάτος των ανθρωπίνων κοινωνιών, που σημειώθηκε πριν από πολλές εκατοντάδες χρόνια. Ουσιαστικά, αν θέλουμε να κατανοήσουμε γιατί η Κένυα είναι 100 φορές φτωχότερη από τις ΗΠΑ, πρέπει να εξετάσουμε προσεκτικά τους παράγοντες που επηρέασαν τους προγόνους των σημερινών πληθυσμών στην Κένυα και στις ΗΠΑ εκατοντάδες χρόνια πριν και πώς αυτοί οι παράγοντες συνέβαλαν στο χάσμα του κατά κεφαλήν εισοδήματος που επικρατεί σήμερα.

Η θεωρία σας κάνει αναφορά σε διάφορους μηχανισμούς και παράγοντες που συνέβαλαν στις τεράστιες διαφορές ανάπτυξης που βλέπουμε σήμερα ανάμεσα στις χώρες του πλανήτη. Ενας απ' αυτούς τους παράγοντες είναι και η γεννητική ποικιλομορφία. Εξηγήστε μας πώς η ποικιλομορφία επηρεάζει την ανάπτυξη.

Το επίπεδο της γεννητικής ποικιλομορφίας, που προσδιορίστηκε χιλιάδες χρόνια πριν, συνέβαλε σημαντικά στην τεράστια διαφορά στο κατά κεφαλήν εισόδημα που επικρατεί σήμερα ανάμεσα στις διάφορες χώρες. Πώς; Υπάρχει ένα είδος συναλλαγής συνδεδεμένο με την ποικιλομορφία στο πλαίσιο της οικονομικής ανάπτυξης. Εάν είμαστε περισσότερο ποικιλόμορφοι, υπάρχουν λιγότερες πιθανότητες συνεργασίας, κάτι που είναι επιβλαβές για την οικονομική ανάπτυξη. Από την άλλη μεριά, περισσότερο ποικιλόμορφα γνωρίσματα περιλαμβάνουν κατά πάσα πιθανότητα εκείνα τα χαρακτηριστικά που είναι περισσότερο συμβατά με το τεχνολογικό περιβάλλον και, ως αποτέλεσμα, η ποικιλομορφία είναι ευνοϊκή για την οικονομική ανάπτυξη.Η υπόθεση της θεωρίας είναι ότι υπάρχει ένα βέλτιστο επίπεδο ποικιλομορφίας για διαφορετικά στάδια ανάπτυξης. Η κοινωνία δεν πρέπει να είναι ούτε υπερβολικά ομοιογενής ούτε υπερβολικά ποικολόμορφη. Ετσι, ενώ το ενδιάμεσο επίπεδο γεννητικής ποικιλομορφίας που κυριαρχεί ανάμεσα στους ασιατικούς και ευρωπαϊκούς πληθυσμούς συμβάλλει στην ανάπτυξη, τα υψηλά επίπεδα ποικιλομορφίας ανάμεσα στους αφρικανικούς πληθυσμούς και τα χαμηλά ποσοστά ανάμεσα στους πληθυσμούς των Ινδιάνων έχουν λειτουργήσει ως επιζήμιες δυνάμεις στην ανάπτυξη αυτών των περιοχών.

Θα μπορούσατε να αναφερθείτε στη σημερινή παγκόσμια κρίση και στο εάν έχουμε σε εξέλιξη μια οικονομική περίοδο κατά την οποία η επόμενη γενιά θα δει το βιοτικό της επίπεδο να είναι χαμηλότερο απ' αυτό που απολάμβανε η προηγούμενη γενιά;

Στην πραγματικότητα, θεωρώ πως η σημερινή οικονομική κρίση θα υποχωρήσει σταδιακά και μια ραγδαία τεχνολογική πρόοδος, σε συνδυασμό με πτωτικές τάσεις γονιμότητας, θα εξασφαλίσει ότι το βιοτικό επίπεδο της επόμενης γενιάς θα είναι σημαντικά υψηλότερο απ' αυτό της σημερινής. Προβλήματα, φυσικά, θα συνεχίσουν να επικρατούν σε ξεχωριστές οικονομίες...

Τι επιπτώσεις θα μπορούσε να έχει η συνεχής οικονομική ανάπτυξη στους φυσικούς πόρους και στο περιβάλλον και ποιες μπορεί να είναι οι συνέπειες αυτών των εξελίξεων για τον πλανήτη Γη;

Εάν η παγκόσμια αύξηση του πληθυσμού συνεχιστεί με τον ίδιο ρυθμό, όπως έγινε κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, τότε θα αντιμετωπίσουμε μια μεγάλη δημογραφική καταστροφή. Εντούτοις, δεν ανησυχώ γι' αυτή την πιθανότητα. Νομίζω ότι, πριν φτάσουμε στο σημείο μιας μεγάλης καταστροφής, οι περιορισμοί στους φυσικούς πόρους θα αυξήσουν το κόστος της ανατροφής των παιδιών σε επαρκές επίπεδο, ώστε να διασφαλιστεί πως η αύξηση του πληθυσμού θα σταματήσει. Παρομοίως, εάν η τεχνολογική πρόοδος δεν μας επιτρέψει να ελέγξουμε τη θέρμανση του πλανήτη, οι επιπτώσεις αυτής της εξέλιξης θα προκαλέσουν μια οικονομική διολίσθηση στις ποσοστιαίες μονάδες οικονομικής ανάπτυξης, που θα συμβάλλουν στην ισορροπία του περιβάλλοντος.

WHO is who ?

Καθηγητής Οικονομικών στην έδρα «Herbert Η. Goldberger» στο Πανεπιστήμιο Brown και επισκέπτης καθηγητής Οικονομικών στο ΜΙΤ. Ειδικεύεται στα οικονομικά της ανάπτυξης και στα μακροοικονομικά και είναι ο συντάκτης της επιστημονικής επιθεώρησης «Journal of Economic Growth». Είναι μέλος ακαδημαϊκών συμβουλίων σε πολλές χώρες και έχει διδάξει σε πολλά ευρωπαϊκά πανεπιστήμια. Οι πολλές δεκάδες επιστημονικές του μελέτες έχουν δημοσιευθεί στις μεγαλύτερες οικονομικές επιθεωρήσεις του κόσμου".

Χαράς ευαγγέλια για τις Βερμούδες και τα νησιά Kayman

Οπως διαβάζουμε στο "Βήμα":

"Ελβετία: τραπεζικό απόρρητο τέλος, για τους Γερμανούς

Οι ελβετικές τράπεζες να καταβάλλουν στις γερμανικές αρχές 2 δισ. φράγκα

Σε συμφωνία κατέληξαν οι πολύμηνες διαπραγματεύσεις μεταξύ των υπουργείων Οικονομικών Γερμανίας και Ελβετίας με αντικείμενο τις καταθέσεις γερμανών φορολογουμένων που απέκρυπταν εισοδήματα εκμεταλλευόμενοι το τραπεζικό απόρρητο της Ελβετίας.

Σύμφωνα με την ανακοίνωση του ελβετικού υπουργείου Οικονομικών οι ελβετικές τράπεζες θα καταβάλουν στις γερμανικές αρχές συνολικά 2 δισ. φράγκα (1,89 δισ. ευρώ) έναντι των οφειλών γερμανών φορολογουμένων. Το ποσό αυτό θα επιστραφεί αργότερα στις τράπεζες αφού πρώτα οι γερμανοί καταθέτες φορολογηθούν για τα «κρυφά» εισοδήματα που είχαν κατατεθεί σε ελβετικούς λογαριασμούς.

Επιπλέον οι ίδιες τράπεζες θα επιβάλουν φόρο στους πελάτες τους, ο οποίος θα κυμαίνεται μεταξύ 19% και 34% αναλόγως του ύψους των κεφαλαίων και της «παλαιότητας» του αντίστοιχου λογαριασμού. Στη συνέχεια το ποσό που θα συγκεντρωθεί θα παραδοθεί στις γερμανικές αρχές χωρίς όμως να γίνουν γνωστά τα στοιχεία των καταθετών. Οι γερμανοί φοροφυγάδες θα έχουν ως εναλλακτική την απευθείας «διευθέτηση των υποθέσεών» τους με το γερμανικό υπουργείο Οικονομικών.

Ωστόσο η συμφωνία θα πρέπει πρώτα να εγκριθεί από τα τοπικά κοινοβούλια ενώ θα τεθεί σε ισχύ από τις αρχές του 2013.

Μέχρι τότε και για να αποτραπεί η φοροδιαφυγή άλλων Γερμανών πολιτών οι ομοσπονδιακές αρχές της χώρας θα μπορούν να ζητούν τα ονόματα πελατών γερμανικής υπηκοότητας (προκειμένου να διαπιστώνεται πιθανή φοροδιαφυγή) χωρίς όμως να γίνεται γνωστό σε ποια τράπεζα διατηρούν λογαριασμό.

«Αμφότερες οι πλευρές αναγνώρισαν ότι η συμφωνία θα πρέπει να δημιουργήσει ένα σύστημα αυτόματης ανταλλαγής πληροφοριών στο πεδίο του εισοδήματος από κεφάλαια» αναφέρει η ανακοίνωση του ελβετικού υπουργείου. Η αρμόδια υπουργός σημειώνει ότι η συμφωνία «δημιουργεί ένα πλαίσιο αξιοπιστίας και ανταγωνιστικότητας για το τραπεζικό σύστημα της χώρας και παράγει θετικά αποτελέσματα και για τους δύο εμπλεκόμενους».

Σε ανάλογες διαπραγματεύσεις βρίσκονται και οι αρχές της Γαλλίας και της Βρετανίας ενώ σχετικές ενέργειες έχει αναγγείλει και ο υπουργός Οικονομικών Ευάγγελος Βενιζέλος".

Host-to-host epidemic (*)

Αναφέρει σε άρθρο του ο κ. Joseph Stiglitz:

"Η μεταδοτική ασθένεια των κακών ιδεών

Η Μεγάλη Ύφεση του 2008 μεταμορφώθηκε σε Βορειοατλαντική Ύφεση: κυρίως η Ευρώπη και οι Ηνωμένες Πολιτείες, και όχι οι αναδυόμενες αγορές, έχουν βαλτώσει σε μια κατάσταση χαμηλής ανάπτυξης και υψηλών ποσοστών ανεργίας. Και πάλι η Ευρώπη και οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι που οδεύουν, μαζί και μόνες, προς την τελευταία πράξη μιας μεγαλειώδους κατάρρευσης.

Η φούσκα που έσκασε, οδήγησε σε ένα τεράστιο κεϋνσιανό πακέτο τόνωσης το οποίο απέτρεψε μια πολύ βαθύτερη ύφεση, αλλά παράλληλα τροφοδότησε μεγάλα δημόσια ελλείμματα. Η απάντηση - μαζικές περικοπές δαπανών - εξασφαλίζει ότι θα συνεχίσουν να υπάρχουν, πιθανώς για χρόνια, απαράδεκτα υψηλά ποσοστά ανεργίας, γεγονός που αποτελεί τεράστια σπατάλη ανθρώπινων πόρων και προκαλεί υπερπροσφορά από βάσανα.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεσμεύτηκε επιτέλους να βοηθήσει τα μέλη της που βρίσκονται σε δεινή χρηματοπιστωτική θέση. Δεν είχε άλλη επιλογή: με την χρηματοπιστωτική αναταραχή να απειλεί να εξαπλωθεί από μικρότερες χώρες όπως η Ελλάδα και η Ιρλανδία, σε μεγαλύτερες όπως η Ιταλία και η Ισπανία, η ίδια η επιβίωση του ευρώ τέθηκε σε αμφισβήτηση. Οι ευρωπαίοι ηγέτες αναγνώρισαν ότι τα χρέη των χωρών που αντιμετώπιζαν δυσκολίες δεν θα ήταν διαχειρίσιμα, εάν δεν μπορούσαν οι οικονομίες τους να σημειώσουν ανάπτυξη, και ότι δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί ανάπτυξη, χωρίς οικονομική υποστήριξη.

Όμως, παρόλο που υποσχέθηκαν βοήθεια, οι ευρωπαίοι ηγέτες επέμειναν στην πεποίθηση τους πως και οι χώρες που δεν πλήττονται άμεσα από την κρίση πρέπει να περικόψουν τις δαπάνες τους. Η λιτότητα που θα προκύψει θα ανακόψει την ευρωπαϊκή ανάπτυξη και συνεπώς θα επηρεάσει αρνητικά ακόμη περισσότερο τις οικονομίες των χωρών που αντιμετωπίζουν τις μεγαλύτερες δυσκολίες: εξάλλου τίποτε δεν θα βοηθούσε περισσότερο την Ελλάδα από την εύρωστη ανάπτυξη των εμπορικών της εταίρων. Η χαμηλή ανάπτυξη θα πλήξει και τα φορολογικά έσοδα, υπονομεύοντας την επίτευξη του στόχου της δημοσιονομικής σταθεροποίησης.

Οι προ της κρίσης συζητήσεις έδειξαν πόσο λίγα είχαν γίνει για την εξυγίανση θεμελιωδών οικονομικών δομών. Η σθεναρή αντίθεση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) σε κάτι που θεωρείται ουσιώδες για κάθε καπιταλιστική οικονομία - την αναδιάρθρωση του χρέους αποτυχημένων ή ατελέσφορων επιχειρήσεων, και τώρα κυβερνήσεων - αποτελεί απόδειξη για το πόσο πιο εύθραυστο γίνεται μέρα με την μέρα το δυτικό τραπεζικό σύστημα.

Η ΕΚT υποστήριξε ότι ολόκληρο το χρέος της Ελλάδας θα έπρεπε να καλυφθεί από τους φορολογούμενους, από φόβο ότι οποιαδήποτε ανάμειξη του ιδιωτικού τομέα θα πυροδοτούσε ένα «πιστωτικό γεγονός», το οποίο θα οδηγούσε στην μαζική αποπληρωμή των ασφαλίστρων κινδύνου (CDS), πιθανώς πυροδοτώντας έτσι ακόμη μεγαλύτερη χρηματοπιστωτική αναστάτωση. Αν όμως αυτός ήταν ο πραγματικός φόβος της ΕΚΤ - -και δεν λειτουργεί απλά προς όφελος των ιδιωτών πιστωτών - τότε σίγουρα θα απαιτούσε από τις τράπεζες να συγκεντρώσουν περισσότερα κεφάλαια.

Παρομοίως, η ΕΚΤ θα έπρεπε να αποτρέψει τη συμμετοχή των τραπεζών στην ριψοκίνδυνη αγορά των CDS, όπου κρατούνται όμηροι των οίκων αξιολόγησης σχετικά με το τι συνιστά «πιστωτικό γεγονός». Πράγματι, ένα επίτευγμα των ευρωπαίων ηγετών στη σύνοδο των Βρυξελλών ήταν η εκκίνηση μιας διαδικασίας περιορισμού της ισχύος τόσο της ΕΚΤ, όσο και των αμερικανικών οίκων αξιολόγησης.

Πράγματι, η πιο περίεργη πτυχή της στάσης που τήρησε η ΕΚΤ ήταν η απειλή της πως δεν πρόκειται στο μέλλον να ενεχυριάζει τα αναδιαρθρωμένα κρατικά ομόλογα, σε περίπτωση που οι οίκοι αξιολόγησης αποφάσιζαν πως η αναδιάρθρωση τους αποτελούσε «πιστωτικό γεγονός». Μα αυτός είναι ο σκοπός που γίνονται οι αναδιαρθρώσεις - να εξαφανίσουν ένα μέρος του χρέους και να το καταστήσουν το υπόλοιπο πιο διαχειρίσιμο. Αν η Τράπεζα δεχόταν ως ενέχυρο τα ομόλογα πριν την αναδιάρθρωση, σίγουρα πρέπει να τα δέχεται και μετά από αυτήν, όταν είναι ακόμη ασφαλέστερα.

Το επεισόδιο αυτό έρχεται να μας υπενθυμίσει πως οι κεντρικές τράπεζες είναι πολιτικοί θεσμοί, με πολιτικές «ατζέντες», και ότι οι ανεξάρτητες κεντρικές τράπεζες τείνουν να υποτάσσονται - τουλάχιστον υποσυνείδητα - στις ιδιωτικές τράπεζες που υποτίθεται ότι ελέγχουν.

Τα πράγματα δεν είναι καλύτερα στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Εκεί η ακροδεξιά απείλησε να οδηγήσει σε «λουκέτο» την αμερικανική κυβέρνηση επιβεβαιώνοντας όσα προβλέπει η θεωρία των παιγνίων: όταν εκείνα τα άτομα ή οι δυνάμεις που είναι παράλογα ταγμένες στην καταστροφή αντιμετωπίσουν άτομα ή δυνάμεις που ακολουθούν την λογική, συνήθως υπερισχύει το παράλογο.

Ως αποτέλεσμα, ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα συγκατατέθηκε υπέρ μιας ανισόρροπης στρατηγικής μείωσης των δαπανών, που δεν συνοδεύεται από καμία αύξηση στην φορολογία - ούτε καν στην φορολογία των εκατομμυριούχων που τόσο καλά τα έχουν πάει τις τελευταίες δυο δεκαετίες, ούτε καν καταργώντας τα φορολογικά «παράθυρα» υπέρ των πετρελαϊκών κολοσσών.

Οι αισιόδοξοι υποστηρίζουν ότι ο βραχυπρόθεσμος μακροοικονομικός αντίκτυπος της συμφωνίας για αύξηση του ορίου του χρέους των ΗΠΑ και αποτροπή της χρεοκοπίας θα είναι περιορισμένος - περίπου 25 δισεκατομμύρια δολάρια σε περικοπές δαπανών τον ερχόμενο χρόνο. Όμως οι μειώσεις στον φόρο μισθοδοσίας (payroll tax) που έβαλαν συνολικά περισσότερα από 100 δισεκατομμύρια δολάρια επιπλέον στις τσέπες των απλών Αμερικανών, δεν ανανεώθηκαν, και οι αρνητικές επιπτώσεις αυτού του γεγονότος στην κατανάλωση και τον δανεισμό από τις τράπεζες είναι βέβαιο πως θα αναδειχθούν το επόμενο διάστημα.

Με τις τιμές των ακινήτων να πέφτουν συνεχώς, την οικονομική ανάπτυξη να «σκοντάφτει» και την ανεργία να παραμένει πεισματικά σε υψηλά επίπεδα, αυτό που απαιτείται είναι ένα ακόμη μεγαλύτερο πακέτο τόνωσης της οικονομίας, και όχι μέτρα λιτότητας - ιδίως αν η εξισορρόπηση του προϋπολογισμού είναι ο στόχος. Μακράν ο σημαντικότερος παράγοντας στην διεύρυνση των ελλειμμάτων είναι τα μειωμένα φορολογικά έσοδα, σαν αποτέλεσμα της χαμηλής απόδοσης της συνολικής οικονομίας. Και μακράν η καλύτερη «θεραπεία» θα ήταν να ξαναδώσουμε δουλειά στην Αμερική . Η πρόσφατη συμφωνία για το όριο του χρέους αποτελεί κίνηση προς τη λάθος κατεύθυνση.

Επικρατεί μεγάλη ανησυχία σχετικά με τη μετάδοση των χρηματοοικονομικών προβλημάτων μεταξύ Ευρώπης και Αμερικής. Αλλωστε η χρηματοοικονομική κακοδιαχείριση της Αμερικής έπαιξε σημαντικό ρόλο στην πυροδότηση των προβλημάτων της Ευρώπης, και η χρηματοπιστωτική αναταραχή στην Ευρώπη δεν θα μπορούσε να είναι καλή για τις ΕΙΠΑ - ειδικά αν αναλογιστεί κανείς πόσο εύθραυστο είναι το αμερικανικό τραπεζικό σύστημα, αλλά και τον συνεχιζόμενο πρωταγωνιστικό του στην αδιαφανή αγορά των CDS.

Όμως, το πραγματικό πρόβλημα πηγάζει από μια άλλη μορφή μετάδοσης: οι κακές ιδέες μετακινούνται εύκολα πέρα από τα σύνορα και οι λανθασμένες οικονομικές αντιλήψεις που έχουν επικρατήσει και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού αλληλοενισχύονται. Το ίδιο θα ισχύσει όμως και για την οικονομική αποτελμάτωση, που θα επιφέρουν αυτές οι πολιτικές".

Μόνο μια μικρή σημείωση: ο κ. Stiglitz θεωρεί την ποσοτική χαλάρωση (τα "πακέτα" του quantitative easing) ως "κεϋνσιανό πακέτο τόνωσης". Κατά την ταπεινή μου γνώμη, πρόκειται για μια τεράστια παρεξήγηση. Θα ήθελα, όμως, να αναλύσετε εσείς το ζήτημα.

(*): επιδημία που προκαλείται από επαφή μεταξύ ξενιστών.

Εμπορικό ισοζύγιο Κίνας

Οπως διαβάζουμε στο Reuters:

Εμπορικό πλεόνασμα ύψους 31,48 δισ. δολαρίων κατέγραψε η Κίνα τον Ιούλιο, έναντι 21,27 δισ. του Ιουνίου.

Οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 20,4% τον Ιούλιο σε ετήσια βάση, φτάνοντας στα 175,13 δισεκατομμύρια. Αύξηση παρατηρήθηκε και στις εισαγωγές κατά 22,9%.

Υποβαθμίσεων συνέχεια...

Οπως διαβάζουμε στο "Βήμα":

"Standard & Poors: Υποβάθμισε φορείς που συνδέονται με το αμερικανικό χρέος

Η υποβάθμιση από την S&P αρκετών χρηματοπιστωτικών φορέων στις ΗΠΑ που συνδέονται με το αμερικανικό χρέος ήταν το φυσικό επακόλουθο της υποβάθμισης της Ουάσινγκτον από τον οίκο.

Πρόκειται για τις «πολύπαθες» Fannie Mae και Freddie Mac, σκοπός ίδρυσης των οποίων ήταν η διαχείριση και στεγαστικών δανείων, αλλά και για πιστωτικά ιδρυμάτα που εκδίδουν δάνεια προς τον αγροτικό τομέα. Η υποβάθμιση αφορά επίσης και χρέος που εκδίδεται με κρατική στήριξη από 32 τραπεζικά ιδρύματα και ενώσεις.

Η αξιολόγηση όλων των φορέων έπεσε στο ΑΑ+, κατ' αναλογία με την αμερικανική αξιολόγηση.

Οι αναλυτές του οίκου θα διευκρινίσουν επίσης «σύντομα», όπως αναφέρουν, πώς η υποβάθμιση θα επηρεάσει την αξιολόγηση των πολιτειακών και περιφερειακών κυβερνήσεων στις ΗΠΑ.

Ειδικά η Fannie Mae και Freddi Mac, που είχαν τεθεί από επιτήρηση ήδη από το ξέσπασμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης, κατέχουν ή εγγυώνται περίπου το μισό του συνόλου των αμερικανικών ενυπόθηκων δανείων -η αξία των οποίων κυμαίνεται στα 5 τρισ. δολάρια.


Επίσης (και πάλι από το "Βήμα"):

"Οίκοι αξιολόγησης: προειδοποιούν εκ νέου ΗΠΑ και Ασία

Με νέες υποβαθμίσεις απειλούν οι οίκοι αξιολόγησης τις οικονομίες των ΗΠΑ αλλά και της Ασίας, σύμφωνα με ανακοινώσεις τους.

Ο οίκος Fitch σημειώνει ότι θα αξιολογήσει μέχρι τα τέλη Αυγούστου τις «δημοσιονομικές επιπτώσεις και προοπτικές που συνεπάγεται για την αμερικανική οικονομία η συμφωνία της 2ας Αυγούστου». Οπως αναφέρει ο αμερικανικός οίκος η συμφωνία για το χρέος «αποτελεί ένα πρώτο βήμα» πλην όμως ανεπαρκές για τη διασφάλιση της αξιολόγησης του αξιόχρεου των ΗΠΑ με ΑΑΑ. Αυτό σημαίνει, όπως εκτιμάται από πολλούς αναλυτές, ότι πιθανότατα η Fitch θα ακολουθήσει κατά πόδας τις αποφάσεις της Standard & Poor's (S&P) που υποβάθμισε κατά μία βαθμίδα τις ΗΠΑ την περασμένη Παρασκευή.

Ομως και η S&P επανήλθε με νέες «προειδοποιήσεις» υποβάθμισης, αυτή τη φορά για τις ασιατικές οικονομίες.

Οπως αναφέρει η ανακοίνωση, οι ασιατικές αξιολογήσεις μπορεί να έλθουν αντιμέτωπες με υποβάθμιση, εάν οι χρηματοοικονομικές αγορές παγκοσμίως επιδεινωθούν. Η μεταβολή της αμερικανικής αξιολόγησης που επιφέρει αβεβαιότητα και αναταραχές στις διεθνείς αγορές σε συνδυασμό με την αποδυνάμωση της πιστοληπτικής ικανότητας των ευρωπαϊκών χωρών «μπορεί να αλλάξει την εικόνα» και για ανεπτυγμένες οικονομίες όπως η Ιαπωνία, η Ινδία, η Μαλαισία, η Ταϊβάν και η Νέα Ζηλανδία» αναφέρει η αξιολογητική εταιρεία.

Ασφαλώς οι προειδοποιήσεις αυτές συνιστούν μια αυτοεπιβεβαίωση των οίκων αξιολόγησης που έχουν οι ίδιες προκαλέσει το κλίμα αναταραχής μέσω των αλλεπάλληλων υποβαθμίσεων όχι μόνο των θεωρούμενων αδύναμων χωρών αλλά και όσων τα οικονομικά θεμέλια παραμένουν στέρεα.

Αλλωστε όπως καταδεικνύουν οι τελευταίες ανακοινώσεις για τις ΗΠΑ (αλλά και για την Κύπρο ή την Ισπανία το προηγούμενο διάστημα) στο στόχαστρο των οίκων δεν βρίσκονται αποκλειστικά οι δημοσιονομικές συνθήκες μιας χώρας αλλά και οι πολιτικές εξελίξεις. Με άλλα λόγια οι οίκοι έχουν μεταλλαχθεί πλέον σε -υπεράνω κάθε ελέγχου και κριτικής- αξιολογητές των αποφάσεων που λαμβάνουν οι εκλεγμένες κυβερνήσεις των χωρών".

Ενα άρθρο προς ενδελεχή μελέτη

Σημειώνει, σε άρθρο του στο "Βήμα" ο κ. Περικλής Γκόγκας (Επίκουρος Καθηγητής Οικονομικής Ανάλυσης και Διεθνών Οικονομικών στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης):

"Η Χρυσή Παγίδα του Ευρώ και η Εσωτερική Ανατίμηση

Η υιοθέτηση του ευρώ ως κοινού νομίσματος για τις συμμετέχουσες στην ευρωζώνη χώρες χαιρετίστηκε από πολιτικούς, ακαδημαϊκούς και ανθρώπους των επιχειρήσεων ως ένα πολύ σημαντικό βήμα προς το ιδανικό της ευρωπαϊκής οικονομικής ολοκλήρωσης μέσω δημιουργίας μιας Άριστης Νομισματικής Περιοχής όπως την οραματίστηκε Robert A. Mundell. Το νέο νόμισμα ήταν πολύ πιο επιτυχημένο από ότι περίμεναν πολλοί οικονομολόγοι. Στην διεθνή οικονομική πραγματικότητα έχει καταφέρει να γίνει το δεύτερο, μετά το δολάριο, αποθεματικό νόμισμα για τις κεντρικές τράπεζες και περίπου τριάντα χώρες τον κόσμο επέλεξαν να συνδέσουν το νόμισμά τους με το ευρώ. Το νέο νόμισμα έχει εξαλείψει τον συναλλαγματικό κίνδυνο και ελαχιστοποίησε τα συναλλακτικά κόστη μέσα στην ευρωζώνη, ενισχύοντας το ενδοευρωπαϊκό εμπόριο και την αποτελεσματική κατανομή κεφαλαίων.

Οι επιπτώσεις από την χρήση του νέου νομίσματος δεν ήταν ομοιόμορφη στις χώρες μέλη. Ένα σημαντικό τέτοιο παράδειγμα ήταν η Ελλάδα όπου η υιοθέτηση του ευρώ οδήγησε σε σημαντικές αυξήσεις τιμών καθώς οι καταναλωτές δεν είχαν καμία σχετική εμπειρία και ελάχιστη πληροφόρηση για την μετάβαση από την δραχμή. Αγαθά τα οποία κόστιζαν 100 δραχμές (ή €0.29) με το ευρώ πλέον «στρογγυλοποιήθηκαν» στο €1. Έτσι ουσιαστικά, παρά το ότι η επίσημη ισοτιμία είχε κλειδώσει στις 340,75 δραχμές ανά ευρώ, η μετατροπή στην ελληνική εσωτερική αγορά έγινε με 100 δραχμές στο ευρώ. Αυτό ήταν ισοδύναμο με μια de facto ανεπίσημη ανατίμηση της δραχμής κατά 240%. Σε διαφορετικούς βαθμούς συνέβη το ίδιο και σε άλλες χώρες της ευρωζώνης. Στην Ελλάδα, αυτή η απότομη αύξηση των τιμών αντιμετωπίστηκε από τους καταναλωτές ως αυτό που ονομάζουν οι οικονομολόγοι ένα «προσωρινό σοκ» ή μια «παροδική επίδραση στο εισόδημα». Έτσι, αντιμετωπίστηκε –λανθασμένα- ως μια προσωρινή μείωση στο πραγματικό τους εισόδημα. Σύμφωνα με την «υπόθεση του μονίμου εισοδήματος» του Milton Friedman, τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις αντιδρούν σε ένα τέτοιο προσωρινό σοκ προσπαθώντας να αφομοιώσουν την επίδρασή του μέσω του δανεισμού. Σύμφωνα με την θεωρία αυτή, στους καταναλωτές δεν αρέσουν απότομες βραχυπρόθεσμες αλλαγές (και προς τα κάτω αλλά και προς τα πάνω) στην κατανάλωσή τους και προσπαθούν να την αντισταθμίσουν διασπείροντας το αποτέλεσμα της προσωρινής μεταβολής σε πολλές περιόδους στο μέλλον έτσι ώστε να υπάρχει μικρή μεταβολή στην καταναλωτική συμπεριφορά. Αυτό ακριβώς συνέβη και στην Ελλάδα. Τα νοικοκυριά άρχισαν αν συσσωρεύουν χρέος ελπίζοντας να το αποπληρώσουν όταν οι οικονομικές συνθήκες βελτιωθούν. Η αισιοδοξία από την συμμετοχή της Ελλάδας στην ευρωζώνη, η σταθερή ανάπτυξη και άλλοι καθαρά συναισθηματικοί και ψυχολογικοί παράγοντες όπως η ανάληψη από την Αθήνα των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, δημιούργησαν ένα διάχυτο αίσθημα σιγουριάς ότι τα πράγματα θα πάνε καλύτερα. Αυτή η κατάσταση τροφοδοτήθηκε περισσότερο από την άνευ προηγουμένου πιστωτική επέκταση στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Αυτή η πιστωτική ανάπτυξη υποστηρίχθηκε από την ευκολία με την οποία τα ελληνικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα μπορούσαν να έχουν πρόσβαση σε κεφάλαια από την ευρύτερη και πλέον ενοποιημένη ευρωπαϊκή αγορά κεφαλαίου. Τα πιστωτικά ιδρύματα έτσι μεγέθυναν τους ισολογισμούς τους μέσω της χρηματοοικονομικής μόχλευσης (leveraging).

Ως αποτέλεσμα όλοι στην Ελλάδα ζούσαν μια αδικαιολόγητη ευφορία. Οι καταναλωτές δεν μείωσαν ποτέ την κατανάλωσή τους: μπορούσαν μάλιστα τώρα να καταναλώνουν ακόμη περισσότερο χρησιμοποιώντας την ατελείωτη λίστα καταναλωτικών προϊόντων με ποικίλα ονόματα κοινού συνθετικού το «–δάνειο» (διακοποδάνειο, εορτοδάνειο, κλπ). Αυτή η κατάσταση αποδείχθηκε όπως είδαμε πρόσφατα καταστροφική. Η Ελλάδα όπως και άλλες περιφερειακές οικονομίες της ευρωζώνης αντιμετώπισαν ένα χάσμα παραγωγικότητας σε σχέση με τις κεντρικές οικονομίες. Για να είναι επιτυχημένη η νομισματική ένωση στο σύνολό της, η οικονομική σύγκλιση ήταν απαραίτητη τόσο στα κρατικά οικονομικά (έλλειμμα, χρέος) όσο και στην οικονομική απόδοση του ιδιωτικού τομέα (παραγωγικότητα, καινοτομία). Η αδικαιολόγητη ευφορία που ακολούθησε την εισαγωγή του ευρώ με το «εύκολο χρήμα» (εύκολο αλλά δανεικό) δημιούργησε μια ψευδαίσθηση πλούτου που αποπροσανατόλισε τόσο τον ιδιωτικό τομέα όσο και τις κυβερνήσεις από το να εστιάσουν στην ανάπτυξη και την μείωση του χάσματος παραγωγικότητας από τους ευρωπαϊκούς μας εταίρους. Ακόμα χειρότερα, οι διαφορές στην παραγωγικότητα και οι ασύμμετροι επιχειρηματικοί κύκλοι αντιμετωπίστηκαν όχι δομικά και ουσιαστικά αλλά με νέο δανεισμό.

Σε μια ενιαία νομισματική περιοχή, όπως η Ε.Ε., το εργαλείο της νομισματικής πολιτικής έχει χαθεί από τις χώρες μέλη. Η νομισματική πολιτική της ΕΚΤ είναι αναγκαστικά σχεδιασμένη να εξυπηρετεί τις μεγάλες χώρες της ΕΕ καθώς αυτές παράγουν συντριπτικά το μεγαλύτερο μέρος του ευρωπαϊκού ΑΕΠ. Στον βαθμό που κάποιες από τις μικρότερες οικονομίες όπως αυτή της Ελλάδας αντιμετωπίζουν δυσμενείς μεταβολές στο ΑΕΠ τους που δεν είναι συγχρονισμένες με τις λεγόμενες «μεγάλες» χώρες για τις οποίες και σχεδιάζεται η νομισματική πολιτική από την ΕΚΤ, το μόνο εργαλείο που μπορούν να χρησιμοποιήσουν είναι η δημοσιονομική πολική. Η Ελλάδα όπως και άλλες μικρές περιφερειακές οικονομίες στην ΕΕ προσπάθησε να αντιμετωπίσει αυτές τις ασυμμετρίες δημιουργώντας ελλείμματα και αυξάνοντας το δημόσιο χρέος.

Τα τρέχοντα προβλήματα της χώρας μας με το χρέος αλλά κυρίως την παραγωγικότητα έχουν να κάνουν κατά μεγάλο μέρος με το ό,τι ακολούθησε την εισαγωγή του ευρώ. Οι απότομες εγχώριες αυξήσεις τιμών ήταν ισοδύναμες με μια σημαντική ανατίμηση του εγχώριου νομίσματος όπως είδαμε παραπάνω και αυτό δημιούργησε δύο προβλήματα: πρώτα, οι καταναλωτές βασισμένοι την χαλαρή πιστωτική πολιτική δεν μείωσαν την κατανάλωσή τους αλλά απορρόφησαν τις ανατιμήσεις μέσω δανεισμού (ο οποίος ουσιαστικά έγινε από το εξωτερικό) και έπειτα, η ήδη χαμηλή παραγωγικότητα συνδυάστηκε με μια πολύ μεγάλη de facto ανατίμηση του εγχώριου νομίσματος (τιμών) που έκανε το ελληνικά αγαθά πολύ ακριβά οδηγώντας σε μείωση των εξαγωγών. Τα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών που δημιουργήθηκαν, χρηματοδοτήθηκαν περαιτέρω με περισσότερο εξωτερικό δανεισμό".


Αναμένω την ενδελεχή μελέτη του άρθρου. Επίσης, αναμένω τις απορίες και παρατηρήσεις σας.

" 'cause London is drowning, and I live by the river " (*)

Γράφουν, στους New York Times, οι Saskia Sassen και Richard Sennett (αναδημοσίευση στο "Βήμα"):


"Οι σπασμένες βιτρίνες του Κάμερον

Ο γιος μας ζει κοντά στο τουρκικό τζαμί της οδού Κίνγκσλαντ Ρόουντ στο Χάκνι, εκεί όπου σημειώθηκαν μερικά από τα χειρότερα επεισόδια στο Λονδίνο. Όταν οι πλιατσικολόγοι έκαναν επιδρομή στο Χάκνι το περασμένο Σαββατοκύριακο, υπήρχαν ελάχιστοι αστυνομικοί για να τους σταματήσουν και οι κάτοικοι της περιοχής αναγκάστηκαν να τους διώξουν με χασαπομάχαιρα, γκλομπ και ρόπαλα του μπέιζμπολ. Οι πράξεις αυτοδικίας πέτυχαν εκεί που η φυσιολογική αστυνόμευση απέτυχε.

Η Κίνγκσλαντ Ρόουντ θυμίζει τους πολύβουους, γεμάτους διαφορετικές εθνότητες δρόμους του Μπρούκλιν. Κατά τη διάρκεια της ημέρας, αποτελεί «σπίτι» για άνεργους νεαρούς που δεν έχουν τίποτα να κάνουν. Το ποσοστό ανεργίας στους νέους της Βρετανίας ξεπερνάει το 20%. Όμως, κατά τη διάρκεια της οικονομικής άνθησης, πριν από μια δεκαετία, σχεδόν ο ίδιος αριθμός ατόμων βρίσκονταν χωρίς δουλειά, αλλά δεν κατέφυγαν στο έγκλημα.

Για να αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος να συμβεί αυτό στη γειτονιά υπήρχαν κέντρα νεότητας, τα οποία τώρα κλείνουν, όπως και άλλες κοινοτικές υπηρεσίες, όπως κέντρα υγείας για ηλικιωμένους και βιβλιοθήκες. Ομοίως συρρικνώνονται και οι τοπικές αστυνομικές δυνάμεις.

Όλοι είναι θύματα αυτού που οι Βρετανοί αποκαλούν «οι περικοπές» - οι κυβερνητικές μειώσεις δαπανών των πολιτικοκοινωνικών θεσμών ώστε να εξισορροπήσουν τα δημοσιονομικά «βιβλία» του κράτους. Πριν από τις λεηλασίες, η κυβέρνηση είχε προγραμματίσει να μειώσει τους αστυνομικούς κατά 16.200 σε ολόκληρη τη χώρα. Στο Λονδίνο, η λιτότητα σημαίνει ότι του χρόνου θα ξοδευτούν περίπου 19% λιγότερα χρήματα σε κυβερνητικά προγράμματα, και το βάρος θα πέσει κυρίως στους φτωχούς.

Οι πλιατσικολόγοι στο Λονδίνο φαίνεται να προέρχονται από διάφορες φυλές - παρά τα μονοδιάστατα δημοσιεύματα για έναν όχλο από αποξενωμένους «μαύρους νεαρούς». Υπάρχει όμως μια σαφής φυλετική διάσταση σε αυτό το δράμα. Το κύμα λεηλασιών άρχισε με διαμαρτυρίες εναντίον της αστυνομίας για τον θάνατο ενός νεαρού μαύρου άντρα, του Μαρκ Ντάγκαν. Αν και αρχικά ειρηνικές, οι διαδηλώσεις σύντομα έγιναν βίαιες. Όταν οι αναταραχές επεκτάθηκαν στο Μάντσεστερ, γρήγορα φάνηκε ότι πολλοί από τους πλιατσικολόγους ήταν λευκοί.

Την τελευταία φορά που η Βρετανία βίωσε εκτεταμένες λεηλασίες, στη δεκαετία του 1980, η βία στους δρόμους προέκυψε μετά από μια μακρά και αποτυχημένη πολιτική μάχη ενάντια στη συντηρητική κυβέρνηση της Μάργκαρετ Θάτσερ, η οποία συρρίκνωσε τα εργατικά σωματεία και αποδεκάτισε τις κοινωνικές υπηρεσίες. Σήμερα, οι πλιατσικολόγοι μοιάζουν να κινητοποιούνται από ένα πιο διάχυτο θυμό. Ενώ ορισμένα από τα καταστήματα που λεηλατούνται ανήκουν σε μεγάλες αλυσίδες, πολλά περισσότερα είναι μικρές τοπικές επιχειρήσεις τις οποίες διατηρούν άτομα που κι εκείνα πασχίζουν να τα καταφέρουν εν μέσω της οικονομικής ύφεσης της Βρετανίας.

Κάτι έχει αλλάξει στο εθνικό ταμπεραμέντο, που έχει επηρεάσει εξίσου τους αξιοπρεπείς πολίτες όπως και τους εγκληματίες. Οι Βρετανοί έχουν γίνει κακοδιάθετοι. Πράγματι, η άλλη όψη της φημισμένης βρετανικής ευγένειας είναι το είδος του χουλιγκανισμού που εμφανίζεται σε ποδοσφαιρικά ματς και στα κέντρα των πόλεων τα σαββατόβραδα - μία μη εστιασμένη εχθρότητα που συνήθως πυροδοτείται από άφθονες ποσότητες αλκοόλ. Οι φόβοι για αστικούς αναρχικούς όχλους χρονολογούνται από την εποχή του Σαίξπηρ, και ο πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον έχει ξαναφέρει στην επιφάνεια αυτούς τους παλιούς φόβους, παρουσιάζοντας τις πρόσφατες πυρκαγιές ως «άλογες».

Ο Κάμερον ήταν καλός στην πώληση της ιδέας των περικοπών δαπανών, αλλά απέτυχε να υποστηρίξει τι και πώς έπρεπε να κοπεί: προσπάθειες να αυξηθούν τα δίδακτρα των πανεπιστημίων, να μεταρρυθμιστεί το Εθνικό Σύστημα Υγείας, να μειωθεί ο στρατός και η αστυνομία, ακόμη και να πωληθούν τα κρατικά δάση, όλα εκπυρσοκρότησαν στο πρόσωπο της κυβέρνησης.

Προσπαθώντας να πραγματοποιήσει μεταρρυθμίσεις, η κυβέρνηση εμφανίζεται ανίκανη. Έχει χάσει την νομιμότητά της. Αυτό προέτρεψε ορισμένους στην Κίνγκσλαντ Ρόουντ να προβούν σε πράξεις αυτοδικίας.

Ένας δρόμος με κατεστραμμένα καταστήματα, κλειδωμένες παιδικές χαρές και κλειστές κλινικές, ένας δρόμος τον οποίο περιπολούν πολίτες οπλισμένοι με μαχαίρια και ρόπαλα, δεν είναι μέρος για να χτίσει κανείς μια ζωή.

Οι Αμερικανοί πρέπει να προβληματιστούν από όλα αυτά. Το Λονδίνο είναι μια από τις πλουσιότερες πόλεις στην Γη, όμως μεγάλα τμήματα του είναι πάμφτωχα. Η Νέα Υόρκη δεν διαφέρει και τόσο.

Η αμερικανική δεξιά έχει έμμονη ιδέα με τις περικοπές δημοσίων δαπανών. Το πρόγραμμα λιτότητας του κ. Κάμερον βγήκε θαρρείς από τα όνειρα του Κόμματος του Τσαγιού. Αλλά η Βρετανία τώρα αντιμετωπίζει τις συνέπειες αυτών των περικοπών, που οδήγησαν στον αποκλεισμό πολλών ευάλωτων, απογοητευμένων νέων, που ξεσπούν με βίαιο και ανεύθυνο τρόπο - καθοδηγούμενοι από θυμό και όχι από μια ξεκάθαρη πολιτική ατζέντα. Να λοιπόν που η συρρίκνωση του κράτους μπορεί τελικά να αυξήσει τον φόβο μέσα στις κοινότητες μας και να υποσκάψει την ποιότητα της ζωής μας. Αυτό είναι το πεπρωμένο που εύχεται η Αμερική για τον εαυτό της;"

(*): Στίχοι από το "London Calling" των Clash. Για να έχουμε πλήρη εικόνα, θα χρειασθεί να ανατρέξουμε στο απόφθευγμα του Ronald Laing: "όταν η εμπειρία κάποιου είναι κατεστραμμένη, η συμπεριφορά του θα είναι καταστροφική". Κάπου εκεί είναι και τα όρια της ενσυναίσθησης και του κοινωνικού συμβολαίου, άλλωστε...

Μείωση ΑΕΠ

Μείωση της τάξης του 6,9% παρουσίασε το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2011, σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2010, όπως προκύπτει από τα μη εποχικά διορθωμένα στοιχεία που έδωσε σήμερα στη δημοσιότητα η ΕΛ.ΣΤΑΤ.

Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή, η μείωση στην εγχώρια ζήτηση (τελική καταναλωτική δαπάνη και ακαθάριστος σχηματισμός παγίου κεφαλαίου) συνέβαλε στη μείωση του ΑΕΠ, η οποία αντισταθμίστηκε εν μέρει από τη βελτίωση που σημειώθηκε στο εμπορικό ισοζύγιο.

Το ΑΕΠ του πρώτου τριμήνου 2011 έχει αναθεωρηθεί με βάση τα στοιχεία του πρώτου τριμήνου των λογαριασμών της Γενικής Κυβέρνησης (που καταρτίστηκαν στο τέλος Ιουνίου), καθώς και νεώτερες εκτιμήσεις για τους δείκτες κύκλου εργασιών στις υπηρεσίες.

Η αναθεώρηση αυτή επηρεάζει το ΑΕΠ σε τρέχουσες τιμές, ενώ η επίπτωσή της στο ΑΕΠ σε σταθερές τιμές είναι αμελητέα.

Η ΕΛ.ΣΤΑΤ. υπενθυμίζει πως λόγω της διακοπής της χρονολογικής σειράς των τριμηνιαίων στοιχείων της Γενικής Κυβέρνησης και τη διαθεσιμότητα στοιχείων για μια πολύ μικρή χρονική περίοδο (1ο τρίμηνο 2009 - 2ο τρίμηνο 2011) όπου πρέπει να εφαρμοστεί η εποχική διόρθωση, σε συνδυασμό με τις σημαντικές μεταβολές που σημειώνονται στους οικονομικούς δείκτες βάσει των οποίων εκτιμάται το τριμηνιαίο ΑΕΠ, η εφαρμογή της εποχικής διόρθωσης δεν παρέχει ικανοποιητικά αποτελέσματα. Για το λόγο αυτό τα στοιχεία που δημοσιεύονται είναι μόνο τα μη εποχικά διορθωμένα.

Απαγόρευση short selling

Οπως διαβάζουμε στην "Ναυτεμπορική":

"Απαγόρευση short selling σε ευρωπαϊκές αγορές

Την απαγόρευση της πρακτικής των ανοικτών πωλήσεων (short selling) σε μια σειρά από μετοχές του χρηματοοικονομικού κλάδου αποφάσισαν σήμερα τέσσερις ευρωπαϊκές χώρες - η Ισπανία, η Γαλλία, το Βέλγιο και η Ιταλία - σε μια προσπάθεια να περιορίσουν την έντονη μεταβλητότητα στις αγορές.

Είχε προηγηθεί απαγόρευση των ανοικτών πωλήσεων μετοχών, την Πέμπτη, σε Τουρκία και Νότια Κορέα.

Συγκεκριμένα, όπως έγινε γνωστό, η Γαλλία θα απαγορεύσει τις ανοικτές πωλήσεις σε 11 τραπεζικές μετοχές για 15 ημέρες, η Ισπανία θα προστατέψει 16 μετοχές για 15 ημέρες, ενώ το Βέλγιο θα εφαρμόσει το μέτρο σε τέσσερις τραπεζικές μετοχές για αδιευκρίνιστη περίοδο. Οι λεπτομέρειες για την αντίστοιχη απαγόρευση στην Ιταλία δεν ήταν άμεσα διαθέσιμες.

Από την πλευρά της, η Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών διεμήνυσε ότι θα εμποδίσει όσους διαδίδουν ψευδείς ή παραπλανητικές ειδήσεις στην αγορά και παραπέμποντας σε οδηγία της ΕΕ που απαγορεύει τη διάδοση πληροφοριών σχετικά με χρηματοπιστωτικά μέσα, ανακοίνωσε πως οι ευρωπαϊκές αρχές θα τηρήσουν αυστηρή στάση έναντι σε τέτοιου είδους πρακτικές.

Ειδικά στο χρηματιστήριο του Μιλάνου τις τελευταίες ημέρες παρατηρούνται σημαντικές διακυμάνσεις με αποτέλεσμα την αναστολή διαπραγμάτευσης τραπεζικών, κυρίως, μετοχών.

Εν τω μεταξύ, υπέρ της πλήρους απαγόρευσης του short selling σε ολόκληρη την Ευρώπη τάχθηκε σήμερα η γερμανική κυβέρνηση, όμως οι αρχές στη Βρετανία έκαναν γνωστό πριν από λίγο ότι δεν έχουν την πρόθεση να εφαρμόσουν ένα τέτοιο μέτρο".

Συνέντευξη Ρόμπερτ Σόλοου

Η θεωρία της οικονομικής ανάπτυξης οφείλει τα μέγιστα στον καθηγητή Ρόμπερτ Σόλοου (Robert Solow). Για την ακρίβεια, τα οικονομικά της ανάπτυξης θεμελιώθηκαν στην εργασία του κ. Solow και κάθε φορά που ανατρέχουμε στην θεωρία ανάπτυξης, αναπόφευκτα επικαλούμεθα το έργο του. Ως αναγνώριση της τεράστιας συμβολής του, ο καθηγητής τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ.

Ακολουθεί η συνέντευξη του καθηγητή στον κ. Χρόνη Πολυχρονίου, στην "Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία":

"ROBERT SOLOW (Νομπελίστας οικονομολόγος): «Οικονομική ανάκαμψη γίνεται μόνο μέσω των κρατικών δαπανών»

Τη στιγμή που η Ε.Ε. αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη πρόκληση της ιστορίας της εξαιτίας του δημοσίου χρέους κρατών-μελών της, οι πρόσφατες διαπραγματεύσεις μεταξύ Ρεπουμπλικανών και κυβέρνησης Ομπάμα για το όριο του αμερικανικού χρέους έφεραν στο προσκήνιο το θέμα του κρατικού χρέους των ΗΠΑ.

Μάλιστα, η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου ήρθε πολύ κοντά στο να κηρύξει άμεση στάση πληρωμών. Αλλά πόσο σοβαρό είναι πραγματικά το πρόβλημα του αμερικανικού χρέους; Κινδυνεύουν όντως οι ΗΠΑ να μετατραπούν σε Ελλάδα, όπως διατυμπανίζουν πολλοί ρεπουμπλικανοί πολιτικοί, και οι οποίοι επιθυμούν διακαώς ριζικές περικοπές στις κοινωνικές δαπάνες και μη αύξηση των φόρων για τους πλούσιους;

Η «Κ.Ε.» συνομίλησε για την κατάσταση της αμερικανικής οικονομίας και του δημοσίου χρέους της με έναν από τους κορυφαίους της σύγχρονης οικονομικής επιστήμης, τον ομότιμο καθηγητή Οικονομικών του ΜΙΤ Ρόμπερτ Σόλοου, βραβευμένο με Νόμπελ για τη συνεισφορά του γύρω από τα οικονομικά της ανάπτυξης και ίσως τον σημαντικότερο εν ζωή οικονομολόγο.

Ε Αρχικά, θα ήθελα τις απόψεις σας για το δράμα που παίχθηκε στην Ουάσιγκτον γύρω από το δημόσιο χρέος.

Α Ηταν ένα πολιτικό παιχνίδι το οποίο θα έχει συνέχεια. Οι Ρεπουμπλικανοί θέλουν να δουν το όλο ζήτημα να αναβιώνει ξανά πριν από τις προεδρικές εκλογές του 2012 και αυτή τη στιγμή υπάρχει απλώς μια προσωρινή συμφωνία. Το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα χρησιμοποιεί την ικανότητά του να προκαλέσει πολιτική παραλυσία ώστε να εξαναγκάσει την κυβέρνηση να κάνει πράγματα που διαφορετικά δεν θα έκανε. Είναι μια μορφή πολιτικού εκβιασμού. Γενικά, η πολιτική διακυβέρνηση στις ΗΠΑ διανύει μια περίοδο σοβαρής δυσλειτουργικότητας, εξαιτίας της μεγάλης ρήξης που υπάρχει μεταξύ Ρεπουμπλικανών και Δημοκρατικών, όπου είναι δύσκολο να παρθούν σημαντικές αποφάσεις.

Ε Οι απόψεις και οι πολιτικές των Ρεπουμπλικανών δεν συμβαδίζουν με τις επιθυμίες της πλειονότητας των αμερικανών πολιτών. Από πού λοιπόν αντλούν την πεποίθησή τους ότι μπορούν να προκαλέσουν την κυβέρνηση γύρω από το θέμα της αύξησης του χρέους χωρίς να ζημιωθούν πολιτικά;

Α Στις ΗΠΑ υπάρχει αυτή τη χρονική περίοδο μια πολύ δραστήρια μειονότητα, ενώ την ίδια στιγμή η πλειονότητα του κόσμου είναι πολιτικά απαθής. Αυτή η μειονότητα έχει τη δυνατότητα να δημιουργεί πολύ φασαρία και να σπέρνει πανικό. Και το Κόμμα των Ρεπουμπλικανών έχει ενδώσει πλήρως προς αυτή τη μειονότητα. Αναφέρομαι φυσικά στο κίνημα του Tea Party. Ναι, η πλειονότητα των αμερικανών πολιτών δεν συμμερίζεται τις πολιτικές θέσεις των Ρεπουμπλικανών, αλλά τους απαθείς πολίτες δεν τους ακούει κανείς.

Ε Εχουν γραφτεί πολλά για το ύψος του αμερικανικού χρέους. Πώς ακριβώς έχει η κατάσταση;

Α Οταν αναφερόμαστε στο χρέος των ΗΠΑ, αυτό που πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη είναι το ομοσπονδιακό χρέος. Το χρέος που κατέχει το Treasury δεν έχει καμία επίπτωση. Αυτό που μετράει είναι το ομοσπονδιακό χρέος, το οποίο το κατέχουν ιδιώτες επενδυτές και κυβερνήσεις χωρών. Το συνολικό ποσό αυτού του χρέους βρίσκεται περίπου στα 2/3 του ΑΕΠ, το οποίο ανέρχεται σε περίπου 15 τρισ. δολάρια ετησίως. Το συνολικό δημόσιο χρέος είναι 10-11 τρισ. δολάρια ενώ άλλα 5 τρισ. δολάρια χρέους βρίσκονται στο Treasury, που όμως δεν έχει, όπως είπα, καμία απολύτως επίπτωση. Πρόβλημα δημοσίου χρέους υπάρχει μόνο όταν το χρέος αυξάνεται γρηγορότερα από το ΑΕΠ. Κι αυτό ακριβώς είναι που συμβαίνει στις ΗΠΑ από το 2008, δηλαδή από την περίοδο της έναρξης της χρηματοοικονομικής κρίσης. Η αύξηση των πολεμικών δαπανών και οι περικοπές των φόρων προς τους πλουσίους επί κυβέρνησης Μπους συνέβαλαν επίσης δραματικά στην αύξηση του δημοσίου χρέους. Το δημόσιο χρέος είναι ένα πρόβλημα μακροπρόθεσμης έντασης και σε καμία περίπτωση δεν απειλούνται οι ΗΠΑ από το επίπεδο χρέους που έχει συσσωρευθεί - αν και αυτό πρέπει προφανώς να αντιμετωπιστεί σταδιακά με κάποιον τρόπο. Σίγουρα, πάντως, οι περικοπές σε δημόσιες δαπάνες και κοινωνικά προγράμματα σε μια περίοδο οικονομικής υποχώρησης δεν είναι ο τρόπος για την αντιμετώπιση του δημοσίου χρέους και των ελλειμμάτων. Αυτή είναι μια άκρως διαστρεβλωμένη πολιτική που, αν ακολουθηθεί από την κυβέρνηση, θα αποδυναμώσει περαιτέρω την οικονομία - και οι Ρεπουμπλικανοί φαίνεται να ποντάρουν σε αυτό.

Ε Και η κατάσταση με τα ελλείμματα;

Α Τα ελλείμματα αντανακλούν την αδυναμία της αμερικανικής οικονομίας, που είναι απόρροια της χρηματοοικονομικής κρίσης που ξέσπασε το 2008. Τρισεκατομμύρια δολάρια εξατμίστηκαν εξαιτίας της χρηματοοικονομικής κρίσης. Η αδυναμία που εμφανίζει σήμερα η οικονομία των ΗΠΑ προέρχεται από τρεις κύριες πηγές: Κατ' αρχάς, έχει περιοριστεί σημαντικά η ζήτηση αφού οι καταναλωτές αποταμιεύουν πλέον τα χρήματά τους για να αναπληρώσουν τα χαμένα περιουσιακά τους στοιχεία. Οι αποταμιεύσεις των αμερικανικών νοικοκυριών ανέρχονταν σε μόλις 1% πριν από την κρίση και σήμερα έχουν αυξηθεί σε πάνω από το 5%. Δεύτερον, έχει πληγεί σημαντικά η δραστηριότητα στον τομέα των ακινήτων. Και, τρίτον, δεν υπάρχει αύξηση στις εξαγωγές, κυρίως λόγω της κρίσης στην Ευρώπη. Για να μειωθούν τα ελλείμματα, πρέπει να πάρει μπρος η οικονομία. Οταν συμβεί αυτό, το έλλειμμα θα μειωθεί στο μηδέν και θα πάψει να αυξάνεται το χρέος. Την περίοδο της κυβέρνησης Κλίντον, οι ΗΠΑ «έτρεχαν» μεγάλο πλεόνασμα και το χρέος ήταν περιορισμένο. Αλλά δεν αναμένω να συμβεί κάτι τέτοιο ξανά για τουλάχιστον μερικά ακόμα χρόνια.

Ε Η κυβέρνηση Ομπάμα δεν δείχνει να έχει ξεκάθαρους στόχους όσον αφορά την ανάπτυξη της οικονομίας, ενώ σημαντικά στελέχη που είχε επιλέξει για το οικονομικό της επιτελείο εγκατέλειψαν το σκάφος και επέστρεψαν στις ακαδημαϊκές τους υποχρεώσεις (Λάρι Σάμερς στο Χάρβαρντ, Κριστίνα Ρόμερ στο Μπέρκλεϊ). Ποια είναι η δική σας γνώμη για τη στάση της κυβέρνησης Ομπάμα προς την οικονομία;

Α Συμφωνώ πως η κυβέρνηση Ομπάμα δεν φαίνεται να έχει χαράξει ξεκάθαρο δρόμο που θέλει να ακολουθήσει όσον αφορά την ανάπτυξη της οικονομίας. Η ανάκαμψη της οικονομίας περνάει αναπόφευκτα μέσα από κρατικές δαπάνες, ειδικά στους τομείς εκείνους που δημιουργούν μεγάλο αριθμό θέσεων εργασίας, όπως είναι η εκπαίδευση, οι υποδομές και οι μεταφορές. Η μείωση της ανεργίας πρέπει να είναι το μεγάλο ζητούμενο της οικονομικής πολιτικής, αλλά αυτό προϋποθέτει με τη σειρά του πολιτικές για την ανάκαμψη της ζήτησης, αύξηση των εξαγωγών, κ.λπ.

Ε Φαντάζομαι θα έχετε εκπλαγεί με το επίπεδο οικονομικής ανάλυσης όταν ακούτε και διαβάζετε να γίνονται συγκρίσεις μεταξύ Ελλάδας και ΗΠΑ όσον αφορά το δημόσιο χρέος. Κάποιο σχόλιο περί αυτού του ζητήματος;

Α Υπάρχει μια πολύ βασική διαφορά (εντάξει, υπάρχουν πολλές!) μεταξύ ΗΠΑ και Ελλάδας. Οι ΗΠΑ χρωστάνε σε δολάρια, ενώ η Ελλάδα χρωστάει σε ευρώ. Οι ΗΠΑ διαθέτουν το δικό τους νόμισμα και μπορεί να χρηματοδοτήσουν ανά πάσα στιγμή τις όποιες οικονομικές τους υποχρεώσεις. Αυτή είναι μια βασική οικονομική πραγματικότητα την οποίαν την λαμβάνουν πάντα υπόψη οι διάφοροι επενδυτές ομοσπονδιακών ομολόγων. Πάντως, το δημόσιο χρέος είναι κακό για δύο κυρίως λόγους: Πρώτον, επειδή περιορίζει τη διαθεσιμότητα του κεφαλαίου για τη βιομηχανία και, δεύτερον, επειδή μεγάλο χρέος σημαίνει πως μεγάλο ποσό χρημάτων από την εθνική οικονομία κατευθύνεται προς το εξωτερικό για την πληρωμή τόκων και την αποπληρωμή των χρεολυσίων. Ελπίζω η Ελλάδα να μπορέσει να ξεπεράσει γρήγορα τα προβλήματά της".

Και πάλι για τις ΗΠΑ

Οπως σημειώνει ο Spiegel (αναδημοσίευση στην "Ελευθεροτυπία"):

"Στα νύχια της ελίτ οι ΗΠΑ

Η λέξη Δύση είχε κάποτε σημασία. Περιέγραφε κοινούς στόχους και αξίες, την αξιοπρέπεια δημοκρατίας και δικαιοσύνης απέναντι σε τυραννία και αυθαιρεσία. Αυτό αποτελεί παρελθόν.

Δύση δεν υπάρχει πλέον. Κι όσοι ενώνουν Ευρώπη και ΗΠΑ, ας το ξανασκεφθούν σοβαρά. Με όσα εμείς εννοούμε, η Αμερική δεν είναι πλέον χώρα της Δύσης. Γιατί η κυβέρνησή της βρίσκεται στα νύχια της ελίτ, ο επιθετικός μιλιταρισμός της την τελευταία 10ετία δημιούργησε χωρίς αφορμή δύο δαπανηρότατους πολέμους, και μία κοινωνικώς και στην ιδεολογική της τύφλωση μία πολιτικώς διχασμένη κοινωνία απομακρύνεται συνεχώς περισσότερο από το συμβιβασμό ως πυρήνα της δημοκρατίας.[...]

Ο δρόμος της Αμερικής «οδηγεί στο καθεστώς μιας Μπανανίας» απεφάνθη ο νομπελίστας οικονομολόγος Πολ Κρούγκμαν. Κοινωνικός κυνισμός και αδιαφορία έγιναν χαρακτηριστικό της, επιταχύνοντας την κοινωνική διάλυση.[...]

Το ίδιο ισχύει και για την κλονισμένη πολιτική κουλτούρα της χώρας, που όλο και πιο άδικα ονομάζεται Ηνωμένες Πολιτείες.[...] Στην Αμερική δεν μπορείς πλέον να επενδύσεις στην πολιτική. Η εξάρτηση βουλευτών και γερουσιαστών από τις δωρεές πλουσίων είναι μεγάλη. Και επαναστατική θύελλα κατά κάποιας Βαστίλης δεν πρόκειται να υπάρξει. Ο θυμός των πολιτών είναι μεγάλος, αλλά από καιρό οι ελίτ κατόρθωσαν να τον ελέγχουν.[...]

Η αμερικανική πορεία είναι μια προειδοποίηση -πρέπει να προστατεύσουμε την πολιτική μας κουλτούρα, τους θεσμούς, το κράτος μας.[...] Η αμερικανική πορεία, όμως, είναι και μία ευκαιρία να μάθουμε να σκεφτόμαστε ως Ευρωπαίοι. Δύση είμαστε εμείς".

Πόσοι είμαστε τελικά;

Σύμφωνα την Ελληνική Στατιστική Αρχή, ο μόνιμος πληθυσμός της χώρας τον Μάιο του 2011 (μήνας που έγινε η απογραφή) ήταν 10.787.690. Τα στοιχεία ανακοινώθηκαν στις 22/7/2011.

Στις 28.7.2011, όμως, η Στατιστική Υπηρεσία της Ε.Ε. (η Eurostat) ανακοίνωσε τις εκτιμήσεις της για τον πληθυσμό όλων των κρατών-μελών της Ε.Ε., σύμφωνα με τις οποίες ο πληθυσμός της Ελλάδας την 1.1.2011 ήταν 11.329.600.

Ανάμεσα στα στοιχεία των δύο υπηρεσιών υπάρχει μια διαφορά 541.910 κατοίκων. Δηλαδή, διαφορά που αντιστοιχεί στο 5% του συνολικού πληθυσμού της χώρας.

Το θέμα, όμως, δεν τελειώνει εδώ. Για την ακρίβεια, το θέμα εδώ αρχίζει. Και αυτό, διότι, εαν αυτοί οι άνθρωποι υπάρχουν ("ζουν ανάμεσά μας"...) χωρίς να το γνωρίζουμε και χωρίς να τους μετράμε , τότε αυτό σημαίνει ότι δεν τους συμπεριλαμβάνουμε ούτε στον σχεδιασμό της οικονομικής, δημοσιονομικής, κοινωνικής, εκπαιδευτικής, περιβαλλοντικής, περιφερειακής και μεταναστευτικής πολιτικής (θέσεις εργασίας, εισόδημα, ασφάλιση, στέγη, τροφή, σχολεία, νοσοκομεία, παιδικοί σταθμοί, μετακίνηση και όλα τα συμπαρομαρτούντα), ούτε στα στατιστικά μας μεγέθη ( θα εμφανίζουμε λάθος ΑΕΠ, λάθος κατα κεφαλή ΑΕΠ, λάθος ΑΕΠ περιφερειών, λάθος ποσοστό ανεργίας, λάθος ποσοστό παραοικονομίας, κ.ο.κ.). Λάθος και όλες μας οι προβλέψεις του μεσοπρόθεσμου. Κοινώς, λάθος τα πάντα.

Εαν, πάλι, αυτοί οι άνθρωποι δεν υπάρχουν (τους απήγαγαν εξωγήϊνοι;) αλλά η Eurostat τους υπολογίζει, τότε θα υπάρχει απόκλιση ανάμεσα στα μεγέθη που αναφέρει η Eurostat και σε αυτά που δίνουμε εμείς. Και θα ξαναρχίσει πάλι το θέμα των greek statistics.