Ενδεικτικό το πρώτο γράφημα:
Το από που συναρτάται η μείωση του πλούτου, γίνεται αντιληπτό στο παρακάτω γράφημα:
Είδαμε ότι η μείωση του αποτελέσματος πλούτου (το περίφημο wealth effect) επιφέρει αλλαγές στην ροπή προς αποταμίευση.
Αντιστοίχως, παρατηρούμε μείωση στην μέση ροπή προς κατανάλωση:
Η μείωση της ροπής προς κατανάλωση γίνεται αντιληπτή και από το κάτωθι γράφημα:
Αποτέλεσμα της ύφεσης είναι και η μείωση του εισοδήματος. Ομως, ειδικά στις ΗΠΑ, όπου η κατανάλωση έχει εγγραφεί βαθειά στο DNA του μέσου πολίτη (αυτό σημαίνει υψηλή αυτόνομη καταναλωτική ζήτηση), πολλοί χρησιμοποιούν τις πιστωτικές τους κάρτες προκειμένου να αγοράσουν ακόμη και τα πιο απαραίτητα αγαθά. Τί σημαίνει αυτό; Αυτό σημαίνει ότι, με μειωμένο το εισόδημα, η αύξηση του δανεισμού θα προκαλέσει αύξηση των επισφαλειών των τραπεζών. Ως μέτρο προφύλαξης, οι τράπεζες μειώνουν τον αριθμό των πιστώσεων και το ύψος των πιστωτικών καρτών (μειώνουν την "γραμμή πίστωσης", ή, όπως το λέμε, credit line). Το θέμα, βεβαίως, είναι το εξής: η μείωση του προσφερόμενου χρήματος και η αύξηση των κριτηρίων πρόσβασης στο δανειακό χρήμα, σε μια οικονομία όπου το 70% της οικονομίας της κινείται από την ιδιωτική κατανάλωση, δύναται να προκαλέσει εμβάθυνση της ύφεσης (*).
Η "σφιχτή" πιστωτική πολιτική σχετικά με τις πιστωτικές κάρτες αποτυπώνεται στο κάτωθι γράφημα:
Μείωση της κατανάλωσης, όπως ξέρουμε, προκαλεί αύξηση της ανεργίας, η οποία με την σιερά της προκαλεί μείωση του διαθεσίμου εισοδήματος, με αποτέλεσμα τον περιορισμό των πιστώσεων, η οποία προκαλεί περαιτέρω μείωση της κατανάλωσης, κ.ο.κ. (Υπενθυμίζω ότι δεν πρόκειται για φαύλο κύκλο αλλά για καθοδικό σπιράλ). Τούτο φαίνεται ξεκάθαρα στα δύο παρακάτω γραφήματα:
Το πρώτο γράφημα αναφέρεται στην περίοδο πρώτου εξαμήνου 2009
Εμφανής η επιδείνωση της κατάστασης τον Ιανουάριο του 2010
Προκειμένου να αντιπαρέλθουν την μείωση των πιστώσεων από τις εμπορικές τράπεζες (με ό,τι αυτό προξενεί), εδώ και δύο χρόνια, οι Κεντρικές Τράπεζες παρέχουν αφειδώς χρήμα. Ποιό το αποτέλεσμα των προσπαθειών αυτών (κάποιος μπορεί να το ονομάσει "τραγική ειρωνία". Κάποιος άλλος δύναται να το ονομάσει "το γελοίον του πράγματος"); Και το χρήμα στην (υπό την στενή έννοια) οικονομία έχει καταστεί σπανιότερο, και ο πολλαπλασιαστής χρήματος μειώνεται και οι Κεντρικές Τράπεζες έχουν "μαζέψει" στο ενεργητικό τους τίτλους που ανέρχονται σε σημαντικό ποσοστό του ΑΕΠ των χωρών τους. Σα να μην έφταναν αυτά, έρχεται και το (καθόλου ρητορικό) ερώτημα για την πραγματική αξία των τίτλων αυτών και την εξέλιξη της οικονομίας, με αποτέλεσμα η μείωση της καταναλωτικής ζήτησης να συνοδεύεται από μείωση της ενεργού ζήτησης, μείωση των θέσεων εργασίας, των μισθών, κ.ο.κ.
Γράφημα για το πόσο % του ΑΕΠ αποτελεί το ενεργητικό Κεντρικών Τραπεζών
Γράφημα για την μείωση του πολλαπλασιαστή χρήματος
Γράφημα για την μείωση του ρυθμού επέκτασης του χρήματος:
(*): Μια σημείωση: βλέπουμε και πάλι ότι αυτό που ισχύει για το μέρος δεν ισχύει για το όλον, γεγονός του τείνει να ξεχαστεί συνολικά. Φαίνεται ότι η οικονομική κρίση συνοδεύεται από μια τεράστια καταστροφή στην Οικονομική επιστήμη: σταδιακά, όλο και περισσότεροι που σχετίζονται με τα Οικονομικά ξεχνούν ακόμη και τις στοιχειώδεις αρχές της Οικονομικής. Κατά την ταπεινή μου γνώμη, ζούμε τον μεσαίωνα της οικονομικής ανάλυσης. Οπως στον Μεσαίωνα χάθηκαν οι γνώσεις που είχαν δημιουργηθεί στην Ελληνική Δημοκρατία και την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, έτσι και σήμερα χάνεται το μεγαλύτερο μέρος του υποβάθρου της Οικονομικής σκέψης. Αυτή η συζήτηση, όμως, δεν είναι της παρούσης.
