"Ο κίνδυνος να κηρύξουν χρεοστάσιο ανεπτυγμένες χώρες είναι τώρα η νέα απειλή για το παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα, παρατηρεί το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στην τελευταία έκθεσή του Global Financial Stability Report (GRSR). Η δε Ελλάδα αποτελεί το «καμπανάκι», υπό την έννοια πως σε ορισμένες ακραίες περιπτώσεις, όπως της Αθήνας, τούτο θα μπορούσε να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα, δήλωσε κατά την παρουσίαση της έκθεσης το διευθυντικό στέλεχος του ΔΝΤ, Ζοζέ Βινάλς.
Αν και ο ίδιος τόνισε πως η Ελλάδα αποτελεί μεμονωμένο περιστατικό, και δεν «μπορούμε να ισχυριστούμε πως άλλες χώρες βρίσκονται στην ίδια κατάσταση», σε παράρτημα της έρευνας με θέμα τα spreads των ευρωπαϊκών κρατικών ομολόγων, φαίνεται σαφώς πως η Πορτογαλία, η Ισπανία και σε μικρότερη έκταση η Ιρλανδία αποτελούν πηγές χρηματοοικονομικών πιέσεων στην Ευρωζώνη, με τα ποσοστά επίδρασης να βαίνουν αυξανόμενα την τελευταία περίοδο (βλ. γράφημα).
Την περίοδο Οκτωβρίου 2009- Φεβρουαρίου 2010 το ποσοστό συμβολής της Ελλάδας στην άσκηση πιέσεων στην Ευρωζώνη έφθασε το 21,4% με την Πορτογαλία να ακολουθεί (18%) και την Ισπανία να έπεται (12,7%).
Αντίσταση
Χαρακτηριστικό της προσπάθειες καθησυχασμού των αγορών είναι η εκτίμηση πως το τραπεζικό σύστημα της Ισπανίας θα αντισταθεί στις συνέπειες της παγκόσμιας κρίσης παρά τη σοβαρή οικονομική ύφεση, με κεφαλαιακή «αιμορραγία» 6 δισ. ευρώ, την περίοδο 2010-2012 για τις τράπεζες ταμιευτηρίου, βάσει του βασικού «σεναρίου». Το ΔΝΤ αναφέρεται όμως και στο «κακό» σενάριο που κάνει λόγο για απώλειες 17 δισ. ευρώ.
«Αυτό που λέμε στην πραγματικότητα στις χώρες είναι να μην αφήσουν την κατάσταση των δημοσιονομικών τους να ξεφύγουν από τα χέρια τους και να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα για να παραμείνουν στην ασφαλή μεριά», εξήγησε ο κ. Βινάλς.
Το σχόλιο αυτό είναι στο ίδιο πνεύμα με την έκθεση: «Για να αντιμετωπιστούν οι κίνδυνοι χρεοστασίων, χρειάζονται αξιόπιστα μεσοπρόθεσμα σχέδια δημοσιονομικής εξυγίανσης που απαιτούν τη στήριξη του λαού.
Αυτή είναι η πιο δύσκολη πρόκληση που αντιμετωπίζουν βραχυπρόθεσμα οι κυβερνήσεις», αναφέρεται χαρακτηριστικά. «Οι ανεπτυγμένες οικονομίες έχουν τα ίδια επίπεδα χρέος με αυτά που είχαν ύστερα από τον Β΄Παγκόσμιο πόλεμο, αλλά χωρίς αυτόν», κατέληξε ο κ. Βινάλς.
Αστάθεια
Το ΔΝΤ κρούει το «καμπανάκι» πως τυχόν επιδείνωση του δημοσίου χρέους θα μπορούσε γρήγορα να μετακυλιστεί στα εγχώρια τραπεζικά συστήματα και να περάσει στην πραγματική οικονομία, προκαλώντας νέα αστάθεια στον χρηματοοικονομικό τομέα. Αυτό που εγείρει ανησυχίες είναι πως οι επενδυτές θα ζητούν μεγαλύτερες αποδόσεις για να αγοράζουν δημόσιο χρέος, ωθώντας υψηλότερα το κόστος δανεισμού τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα.
Και ενώ οι κυβερνήσεις θα προσπαθούν να αντλήσουν κεφάλαια για να αναχρηματοδοτήσουν το χρέος τους, το περιβάλλον θα είναι ιδιαίτερα δυσμενές, με τις τράπεζες να επιχειρούν το ίδιο: Σύμφωνα με εκτίμηση του ΔΝΤ, οι ανάγκες αναχρηματοδότησης του χρέους των τραπεζών παγκοσμίως στα επόμενα τρία χρόνια θα ανέλθουν στα 5 τρισ. δολάρια.
«Οι πιέσεις χρηματοδότησης που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι τράπεζες την επόμενη 3ετία σχετίζονται με το ότι στη διάρκεια της πιστωτικής κρίσης, τα πιστωτικά ιδρύματα χρειάστηκε να εκδώσουν ομόλογα βραχυπρόθεσμης διάρκειας. Αυτό το χρέος έρχεται να λήξει», εξήγησε ο κ. Βινάλς.
Το ΔΝΤ αναθεωρεί ωστόσο πτωτικά τις εκτιμήσεις του για τις διαγραφές που καλούνται να εγγράψουν οι τράπεζες παγκοσμίως, στα 2,3 τρισ. δολάρια από 2,8 τρισ. στην αμέσως προηγούμενη έρευνα GFSR. Από τότε, οι αποτιμήσεις των αξιών τους έχουν καταγράψει ράλι, επιτρέποντας τις αναθεωρημένες προβλέψεις.
Για τις ευρωπαϊκές τράπεζες, οι βελτιωμένες εκτιμήσεις για την ανάπτυξη και την απασχόληση οδήγησαν σε πτωτική αναθεώρηση των προβλέψεων για διαγραφές ενεργητικού κατά 38 δισ. δολάρια στα 443 δισ. δολάρια.
CDS
Αναφερόμενο στο υψηλό κόστος δανεισμού της Ελλάδας, το ΔΝΤ το ανάγει εν μέρει στις κερδοσκοπικές τοποθετήσεις επενδυτών από την αγορά συμβολαίων προστασίας έναντι του κινδύνου χρεοστασίου CDS.
Οι κερδοσκόποι αγόρασαν «γυμνές» θέσεις short (naked shorts) στα CDS, ποντάροντας ουσιαστικά στην πτώση CDS που δεν κατείχαν.
Αν και επισημαίνει την ανάγκη εποπτείας του χρηματοοικονομικού συστήματος, το ΔΝΤ καταλήγει πως δεν είναι δυνατό να απαγορευτούν τα naked shorts επειδή πρώτον είναι δύσκολο να αναγνωριστούν και δεύτερον τέτοιου είδους απαγορεύσεις θα μπορούσαν να εμποδίσουν και νόμιμες χρηματοοικονομικές δραστηριότητες".
Ενδεικτικό το παρακάτω γράφημα, το οποίο παριστά τις πιέσεις που δέχονται οι οικονομίες των χωρών-μελών της Ευρωζώνης λόγω του κινδύνου της Ελλάδας (αλλά και άλλων χωρών):
