"Οι κοινωνικές παροχές στον πάγκο του Προκρούστη
Επιφανείς οικονομολόγοι και επικεφαλής διεθνών οργανισμών όπως ο Τζόζεφ Στίγκλιτζ και ο Ολιβιέ Μπλανσάρ επισημαίνουν την πιθανότητα να οδηγηθούμε σε έναν φαύλο κύκλο μακράς οικονομικής ύφεσης
Η ΜΙΑ ΜΕΤΑ την άλλη οι ευρωπαϊκές οικονομίες ακολουθούν σκληρή... δίαιτα προκειμένου να απαλλαγούν από το περιττό «λίπος» των δημοσιονομικών βαρών. Βέβαια οι «εύθραυστες» οικονομίες του Νότου όπως η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ιταλία βρίσκονταν από καιρό στο στόχαστρο των περιβόητων αγορών και τώρα σπεύδουν να περιορίσουν με κάθε τρόπο τις δημόσιες δαπάνες για να μην έχουν την...τύχη της Ελλάδας.Αλλά δεν είναι μόνον αυτές. Η Γαλλία απαρνείται (έστω και μερικώς) το κράτος πρόνοιας περικόπτοντας επιδόματα ενώ η νέα κυβέρνηση της Βρετανίας καταργεί ανεξάρτητες αρχές και κόβει τις πολυτελείς παροχές προς τους κυβερνητικούς αξιωματούχους. Ακόμη και η εύρωστη Δανία επανεξετάζει θεμελιώδεις κοινωνικές παροχές και περιορίζει τη διάρκεια χορήγησης του επιδόματος ανεργίας. Οι κυβερνήσεις μοιάζουν να πλειοδοτούν σε μέτρα λιτότητας, ακόμη και αν αποφεύγουν να χρησιμοποιήσουν τόσο σκληρή γλώσσα. Ωστόσο η σκληρότητα των ίδιων των μέτρων είναι πιθανό να φέρει το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα από το επιδιωκόμενο. Επιφανείς οικονομολόγοι και επικεφαλής διεθνών οργανισμών όπως ο Τζόζεφ Στίγκλιτζ και ο Ολιβιέ Μπλανσάρ επισημαίνουν την πιθανότητα να οδηγηθούμε σε έναν φαύλο κύκλο μακράς οικονομικής ύφεσης.
Αναμφισβήτητα οι πιο αδύναμοι κρίκοι της ευρωζώνης αντιστοιχούν στις χώρες των τριών ευρωπαϊκών χερσονήσων. Διότι εκτός από τη χώρα μας τα μεγαλύτερα δημοσιονομικά προβλήματα εντοπίζονται στις χώρες της Ιβηρικής και στην Ιταλία. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που οι σοσιαλιστικές κυβερνήσεις της Ισπανίας και της Πορτογαλίας έσπευσαν να υιοθετήσουν προγράμματα λιτότητας «α λα ελληνικά», με τη Γαλλία να ακολουθεί τον χορό της δημοσιονομικής αυστηρότητας και τελευταία την ιταλική κυβέρνηση να ζητεί «σκληρές θυσίες» από τους πολίτες για την επόμενη τριετία.
Ως και η κυβέρνηση της Ανγκελα Μέρκελ εξήγγειλε μέτρα δημοσιονομικής πειθαρχίας για την επόμενη χρονιά προκειμένου να μειωθεί το δημοσιονομικό έλλειμμα από 5% σε 3% ως το 2013. Εκτός όμως από τον οικονομικό ρεαλισμό η γερμανίδα καγκελάριος επικαλέστηκε και λόγους «ηθικής τάξεως» καθώς θέλει να δώσει η ίδια το καλό παράδειγμα στους ευρωπαίους εταίρους, οι οποίοι στην προκειμένη περίπτωση εμφανίζονται «βασιλικότεροι του βασιλέως». Οι περικοπές που θα περιλαμβάνονται στους προϋπολογισμούς των επόμενων ετών θα αποφέρουν επιπλέον ετήσια έσοδα 10 δισ. ευρώ στα ομοσπονδιακά ταμεία ως το 2016. Οι λεπτομέρειες του σχεδίου θα προκύψουν από τις διαβουλεύσεις της επόμενης εβδομάδας. Πάντως θεωρείται βέβαιο ότι θα περιλαμβάνεται και αύξηση φόρων.
Μόλις την περασμένη Τετάρτη η κυβέρνηση του Χοσέ Λουίς Ροντρίγκες Θαπατέρο προσέθεσε ένα νέο κεφάλαιο στο πρόγραμμα λιτότητας ζητώντας « από τους πολίτες με υψηλά εισοδήματα έναν αγώνα αλληλεγγύης» μαζί με τους υπόλοιπους Ισπανούς.
Προς το παρόν δεν έχει διευκρινίσει πόσα ακριβώς θα κληθούν να καταβάλουν οι έχοντες οικονομική άνεση καθώς επιφυλάχθηκε να εξαγγείλει τις επόμενες εβδομάδες τις λεπτομέρειες του «φόρου των πλουσίων». Ομως για όλους τους υπολοίπους η κατάσταση είναι γνωστή και οδυνηρή.
Με σύνθημα την εξυγίανση των δημόσιων οικονομικών η ισπανική κυβέρνηση ψαλιδίζει από την 1η Ιουνίου τους μισθούς του δημόσιου τομέα κατά 5% ενώ μισθοί αλλά και συντάξεις παγώνουν ως το τέλος του 2011, εφόσον βέβαια δεν εκδοθεί «έκτακτο ανακοινωθέν». Στην πραγματικότητα πρόκειται για πρόγραμμα λιτότητας σε δόσεις καθώς ήδη από τις αρχές του έτους η σοσιαλιστική κυβέρνηση Θαπατέρο είχε εξαγγείλει μέτρα περιστολής δημοσίων δαπανών με σκοπό την εξοικονόμηση 50 δισ. ευρώ.
Ελληνική συνταγή
Βέβαια η ισπανική ιδιαιτερότητα έγκειταιστα ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά ανεργίας η οποία σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία ξεπερνά το 20% κυρίως λόγω της κατάρρευσης της αγοράς κατοικίας πριν από δύο χρόνια. Για τον λόγο αυτόν ο επικεφαλής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου σύστησε από τη Μαδρίτη «ριζική αναδιάρθρωση» του εργατικού δικαίου. Ασφαλώς προς το ελαστικότερο. Στην πραγματικότητα ο Ντομινίκ Στρος-Καν ζητεί από την Ισπανία να κάνει ό,τι ακριβώς και η Ελλάδα προκειμένου να μη φτάσει σε σημείο να ζητεί δανεικά.
Και εφόσον μια χώρα όπως η Ισπανία, με χρέος πολύ χαμηλότερο από τους ευρωπαίους εταίρους της (53%), «οφείλει» να ακολουθήσει τη «δίαιτα του Ντομινίκ» γιατί να μην τη μιμηθεί και η όμορη Πορτογαλία με δημόσιο χρέος άνω του 76%; Η κυβέρνηση του σοσιαλιστή Ζοζέ Σόκρατες πέρασε με τη συνδρομή της κεντροδεξιάς αντιπολίτευσης μια σειρά από σκληρά μέτρα όπως το πάγωμα των μισθών στο Δημόσιο ως το 2013. Ακόμη πιο οδυνηρά είναι τα μέτρα για τους νεοπροσλαμβανομένους για τους οποίους θεσπίζεται ειδικός βασικός μισθός κάτω του ορίου των 475 ευρώ που ίσχυε ως σήμερα. Επίσης καταργούνται πλήθος κοινωνικών επιδομάτων, μειώνεται το επίδομα ανεργίας και αυξάνονται έμμεσοι και άμεσοι φόροι.
Οχι λιτότητα αλλά αυστηρότητα
Στη Γαλλία η κυβέρνηση του Νικολά Σαρκοζί επέμεινε στο παιχνίδι των λέξεων αποφεύγοντας μετά βδελυγμίας τη λέξη «λιτότητα». Η δημοσιονομική αυστηρότητα της γαλλικής κυβέρνησης μεταφράζεται σε σταθεροποίηση των λειτουργικών δαπανών του κράτους για τρία χρόνια με σκοπό τη μείωση του ελλείμματος στο 3% του ΑΕΠ ως το 2013. Ετσι μειώνονται κατά 10% όλα τα βοηθήματα που δίνει το κράτος στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, όπως επιδοτήσεις ενοικίου, επιδόματα σε ανέργους, αγρότες, ΑΜΕΑ και κρατικές υποτροφίες. Επίσης περιορίζεται ο αριθμός του υπερτροφικού δημόσιου τομέα καθώς για κάθε δύο υπαλλήλους που συνταξιοδοτούνται θα προσλαμβάνεται μόνο ένας. Ομως παρά την εξαγγελθείσα περιστολή των δημοσίων δαπανών η κυβέρνηση γνωρίζει ότι τα περιθώρια είναι πολύ στενά και οι στόχοι που η ίδια η κυβέρνηση έχει θέσει υπερβολικά αισιόδοξοι. Φαίνεται λοιπόν ότι επανεξετάζει την πιθανότητα αύξησης της φορολογίας προκειμένου να τονωθούν τα έσοδα του προϋπολογισμού, μέτρο που θα καταβαραθρώσει ακόμη περισσότερο την καταρρέουσα δημοφιλία του προέδρου Σαρκοζί.
Πόλεμος στη flexisecurity
Το κλαμπ των μέτρων λιτότητας του ευρωπαϊκού Νότου συμπληρώθηκε στις αρχές της εβδομάδας όταν το υπουργικό συμβούλιο της Ιταλίας υιοθέτησε τριετές πρόγραμμα περιστολής των δαπανών υπό τη δαμόκλειο σπάθη του ΔΝΤ. Με το δημόσιο χρέος να αγγίζει τα 1,8 τρισ. ευρώ (118,4% του ΑΕΠ) η οικονομία της χώρας μοιάζει κάτι περισσότερο από «ευάλωτη», όπως τη χαρακτηρίζει ο διεθνής οργανισμός.
Η Βρετανία μπορεί να μη συμμετέχει στη ζώνη του ευρώ, όμως η νέα κυβέρνηση συνασπισμού Συντηρητικών- Φιλελευθέρων Δημοκρατών αποκάλυψε τις προθέσεις της σχετικά με την οικονομική πολιτική που θα ακολουθήσει. Αλλωστε η αχανής τρύπα του ελλείμματος το οποίο αγγίζει το 12% μπορεί να κλείσει μόνο με δραστικά (αν όχι δρακόντεια) μέτρα δημοσιονομικής αυστηρότητας. Το πρώτο κύμα που θα σαρώσει τους Βρετανούς θα προέλθει από την περικοπή των εξόδων τα οποία εν μέσω κρίσης μοιάζουν πολυτέλεια: αγορά τεχνολογικού εξοπλισμού, υπηρεσίες συμβούλων και αεροπορικά εισιτήρια στην πρώτη θέση (οι υπουργοί εντέλλονται να μετακινούνται με λεωφορεία, τρένα ή ακόμη και πεζή!). Επιπλέον συγχωνεύονται και καταργούνται υπηρεσίες ενώ παγώνουν (μέχρι νεωτέρας) οι προσλήψεις στο Δημόσιο.
Αν όμως προκαλεί ανησυχία το ότι μια κραταιά οικονομία όπως η βρετανική υιοθετεί επώδυνα μέτρα, τότε ο «πόλεμος» που κηρύχθηκε στο μοντέλο ανάπτυξης της Δανίας ταράζει ακόμη περισσότερο τις παγιωμένες πεποιθήσεις της τελευταίας δεκαετίας. Διότι η οικονομικά «οπισθοδρομική» Ελλάδα πάσχιζε (όπως και οι άλλοι φτωχοί, μεσόγειοι Ευρωπαίοι) να γίνει η «Δανία του Νότου». Ο ιός της λιτότητας έφτασε λοιπόν και στην Κοπεγχάγη. Ο υπουργός Οικονομικών της χώρας Κλάους Φρέντερικσεν ανακοίνωσε ότι περικόπτεται η «υπερβολικά γενναιόδωρη» επιδότηση ανέργων η οποία θα παρέχεται στο εξής για περίοδο δύο αντί τεσσάρων ετών που ίσχυε ως σήμερα.
Εκτός από το επίδομα ανεργίας «ψαλιδίζονται» και μια σειρά άλλων κοινωνικών παροχών- όπως οικογενειακά επιδόματα- αλλά και φοροελαφρύνσεις προς τα μεσαία εισοδήματα. «Η περικοπή του επιδόματος ανεργίας συνιστά κήρυξη πολέμου» δήλωσε ο επικεφαλής του μεγαλύτερου εργατικού συνδικάτου της χώρας (LΟ) Χάραλντ Μπόερστιγκ. Το δανικό μοντέλο στηρίζεται πράγματι στην αρχή της μειωμένης εξασφάλισης του εργαζομένου έναντι του εργοδότη καθώς οι απολύσεις είναι σχετικά ελεύθερες και οι ελαστικές μορφές απασχόλησης είναι ιδιαίτερα διαδεδομένες.
Το «γενναιόδωρο» επίδομα ανεργίας αντισταθμίζει απλώς την πολύ μεγάλη πιθανότητα που έχει ένας δανός εργάτης να βρεθεί χωρίς δουλειά. Για αυτό και το αντιπολιτευόμενο Σοσιαλδημοκρατικό έκανε λόγο για «επίθεση στο μοντέλο της ελαστασφάλειας (flexisecurity)» από μια κυβέρνηση που « έρχεται σαν τον κλέφτη μέσα στη νύχτα να τα αλλάξει όλα». Τι θα γίνει λοιπόν τώρα που η Δανία δεν θέλει πια να είναι ο εαυτός της";
