" Παραλογισμοί αξίας 19,4 δισ. στις ΔΕΚΟ
Το κόστος για μισθούς ξεπερνά τον τζίρο
Οι συνολικές υποχρεώσεις είναι μεγαλύτερες από το έλλειμμα της Ελλάδας
Του Λεωνιδα Στεργιου
Φανταστείτε επιχειρήσεις με μηδενικό τζίρο που βγάζουν... κέρδη και άλλες με τεράστιο κύκλο εργασιών να έχουν ζημίες και χρέη όσο το δημοσιονομικό έλλειμμα της Ελλάδας. Προσθέστε επιχειρήσεις με μεγαλύτερο κόστος μισθοδοσίας από ό,τι κύκλο εργασιών και κέρδη. Ολοκληρώστε την εικόνα με ένα κρατικό ταμείο που πληρώνει τα ελλείμματα.
Η περιγραφή αυτή αφορά τις ελληνικές ΔΕΚΟ, όπου συναντά κάποιος ό,τι πιο παράλογο με βάση την οικονομική και επιχειρηματική σκέψη, προκαλώντας πονοκέφαλο στην κυβέρνηση και την τρόικα, διότι αποτελούν δημοσιονομικό κίνδυνο. Μέσα σε αυτή την κατάσταση εξουδετερώνονται τα έσοδα που προσφέρουν στα δημόσια ταμεία ορισμένες ΔΕΚΟ, αλλά και το κοινωνικό έργο που επιτελούν. Παράλληλα, κρύβονται πίσω από μισθολογικά ρετιρέ, αρκετοί εργαζόμενοι σε δημόσιες επιχειρήσεις χωρίς ζημίες με μέσες ονομαστικές μηνιαίες αποδοχές 900 ευρώ. Και αυτό, όταν ο μέσος μεικτός μισθός στις ΔΕΚΟ ανέρχεται στα 3.000 ευρώ. Οι μέσοι όροι δεν αποκαλύπτουν όλη την πραγματική κατάσταση. Διότι υπάρχουν κερδοφόρες ΔΕΚΟ με μικρούς μισθούς και άλλες με τζίρο μόλις... 750 ευρώ που κατορθώνουν να πληρώνουν συνολικούς μισθούς ύψους 2,7 εκατ. ευρώ! Φυσικά μέσω της κρατικής επιχορήγησης. Υπάρχουν και υπερχρεωμένες ΔΕΚΟ με ζημίες και με μισθούς ρετιρέ, αφού κατά μέσο όρο οι μεικτές μηνιαίες αποδοχές ξεπερνούν τα 4.500 ευρώ.
Η αναποτελεσματική οικονομική διαχείριση των ΔΕΚΟ εδώ και δεκαετίες έχει οδηγήσει σήμερα τα συνολικά χρέη τους να ξεπερνούν το δημοσιονομικό έλλειμμα της Ελλάδος, το οποίο σύμφωνα με την τρόικα θα φτάσει φέτος τα 18,5 δισ. ευρώ. Για να συνεχίσουν να λειτουργούν θα πρέπει να δανειστούν πάνω από 1,6 δισ. ευρώ φέτος και να πάρουν κρατικές επιχορηγήσεις άνω των 200 εκατ. ευρώ. Δεν μπορεί να γίνει διαφορετικά, αφού σε 37 ΔΕΚΟ ο τζίρος διαμορφώθηκε πέρσι σε περίπου 0,8 δισ. ευρώ, οι ζημίες σε περίπου 1 δισ. ευρώ και το κόστος μισθοδοσίας για περίπου 20.500 εργαζόμενους σε περίπου 0,8 δισ. ευρώ. Τα χρέη ανήλθαν το 2009 σε 19,4 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα μισά προέρχονται από τον ΟΣΕ. Πρόκειται για τις συνολικές μακροπρόθεσμες και βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις που περιλαμβάνουν δάνεια και οφειλές προς ασφαλιστικά Ταμεία, προμηθευτές κ.λπ. Ωστόσο, δεν είναι μικρά τα ποσά που καταγράφουν την ίδια στιγμή οι ΔΕΚΟ στους ισολογισμούς τους από απαιτήσεις που έχουν από το ελληνικό Δημόσιο και από πελάτες.
Τα συμπεράσματα αυτά προκύπτουν από την ανάλυση 37 ενοποιημένων λογιστικών καταστάσεων ΔΕΚΟ (όμιλοι) για το 2009. Διευκρινίζεται ότι σε αυτές περιλαμβάνονται τα στοιχεία και ακόμη επτά μεγάλων ΔΕΚΟ που είναι θυγατρικές τους. Για παράδειγμα, ΗΣΑΠ, ΗΛΠΑΠ, ΕΘΕΛ ανήκουν στον ΟΑΣΑ. Επίσης, ΓΕΟΣΕ, ΕΔΙΣΥ, ΤΡΑΙΝΟΣΕ ανήκουν στον ΟΣΕ, και η ΜΒΗ στην ΕΑΣ. Στον παρατιθέμενο πίνακα περιλαμβάνονται και αυτές οι επτά ΔΕΚΟ, καθώς αποτελούν μεγάλες δημόσιες επιχειρήσεις.
Σήμερα λειτουργούν 52 ΔΕΚΟ για τις οποίες το υπουργείο Οικονομικών υπολογίζει ότι οι συνολικές ζημίες θα φτάσουν τα 1,6 δισ. ευρώ που θα καλυφθούν με ισόποσο κρατικό δανεισμό και κρατικές επιχορηγήσεις. Ωστόσο, σε μια πρόσφατη διευκρινιστική εγκύκλιο του υπουργείου Εργασίας αναφέρονται ενδεικτικά σαν ΔΕΚΟ, μεταξύ άλλων, Τράπεζα της Ελλάδος (ανεξάρτητη αρχή), Εμπορική Τράπεζα και Εθνική Τράπεζα, όπου η συμμετοχή του ελληνικού Δημοσίου είναι σχεδόν μηδενική.
Το υπουργείο Οικονομικών εκτιμά ότι για τις 52 ΔΕΚΟ ο δημοσιονομικός δανεισμός φέτος θα φτάσει στο 0,64% του ΑΕΠ και ο ακαθάριστος δανεισμός (δηλαδή μαζί με τα χρεολύσια) στο 1,09% του ΑΕΠ, δηλαδή σε 2,7 δισ. ευρώ. Πέρσι, το αντίστοιχο μέγεθος ήταν μικρότερο κατά 1 δισ. ευρώ.
Το υπ. Οικονομικών αποδίδει την αύξηση του ακαθάριστου δανεισμού κυρίως στις μεγαλύτερες ανάγκες αποπληρωμής δανείων κατά 1,1 δισ. ευρώ που αφορά τους ομίλους ΟΣΕ, ΟΑΣΑ και ΕΑΒ. Ομως, τα συνολικά μεγέθη και οι μέσοι όροι -τουλάχιστον στις ΔΕΚΟ- λένε τη μισή αλήθεια. Για παράδειγμα, ο δανεισμός μία χρονιά μπορεί να μειώνεται όχι επειδή υπήρξε νοικοκύρεμα, αλλά επειδή αυξήθηκαν οι επιχορηγήσεις που προέρχονται από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και όχι από τον τακτικό προϋπολογισμό.
Μοναδική πηγή εσόδων η κρατική επιχορήγηση
Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται για τον εντοπισμό των επιχορηγήσεων. Υπάρχουν επιχορηγήσεις από τον τακτικό προϋπολογισμό, από το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων. Υπάρχουν επιχορηγήσεις για λειτουργικές δαπάνες, για επενδύσεις. Αλλού εντάσσονται (ή συμπίπτουν) με τον τζίρο ή αποτελούν μέρος αυτού και των εσόδων εκμετάλλευσης.
Υπάρχουν ΔΕΚΟ που λόγω της φύσης τους δεν μπορούν να έχουν τζίρο, όπως για παράδειγμα ο ΟΣΚ κ.ά. Αλλά υπάρχουν και ΔΕΚΟ που παράγουν και προσφέρουν προϊόντα και υπηρεσίες, αλλά συνεχίζουν να τροφοδοτούνται κάθε χρόνο από τον κρατικό προϋπολογισμό. Μια πιο προσεκτική ματιά στους ισολογισμούς τους αποκαλύπτει ότι «ζουν» κυριολεκτικά από το Δημόσιο, ενώ θα μπορούσαν να έχουν κέρδη. Το γεγονός ότι σε κάποιες περιπτώσεις παρέχουν και κοινωνικό έργο, δεν πρέπει να είναι εξ αντικειμένου ασύμβατο με το θετικό αποτέλεσμα.
Επίσης, παρά τις κρατικές επιχορηγήσεις, πολλές ΔΕΚΟ εμφανίζουν κόστος μισθοδοσίας και ετήσιες ζημίες μεγαλύτερες από τον κύκλο εργασιών τους. Παραδείγματα αποτελούν οι ΟΣΕ, ΟΑΣΑ, ΗΣΑΠ, ΕΘΕΛ κ.ά. Την ίδια στιγμή δημιουργούνται μεγάλες δανειακές ανάγκες. Πέρυσι για το σύνολο των ΔΕΚΟ ανήλθαν σε 1,54 δισ. ευρώ και για φέτος το υπουργείο Οικονομικών υπολογίζει ότι οι συνολικές δανειακές ανάγκες θα αυξηθούν σε 1,575 δισ. ευρώ. Σχεδόν οι μισές αφορούν τον ΟΣΕ (855 εκατ. ευρώ). Επιπλέον, έχουν προϋπολογισθεί ότι οι δανειακές ανάγκες της ΕΑΒ θα είναι 56 εκατ. ευρώ, της ΕΑΣ 134,75 εκατ. ευρώ, της ΕΔΙΣΥ 166 εκατ. ευρώ, της ΕΘΕΛ 277,63 εκατ. ευρώ, των ΗΛΠΑΠ 64 εκατ. ευρώ, στους ΗΣΑΠ 64,8 εκατ. ευρώ κ.λπ.
Δεν είναι μόνο ο απλός αναγνώστης που μπορεί να χρειασθεί διευκρινίσεις για να κατανοήσει κάποια μεγέθη. Ενδεικτικές είναι κάποιες παρατηρήσεις κυρίως επί τεχνικών και φορολογικών θεμάτων που σημειώνουν οι ορκωτοί ελεγκτές στους ισολογισμούς μερικών ΔΕΚΟ. Πάντως, υπάρχουν και ΔΕΚΟ με κέρδη. Για παράδειγμα αναφέρεται ο Οργανισμός Λιμένος Ηγουμενίτσας, ο οποίος πέρυσι πραγματοποίησε κέρδη προ φόρων ύψους 704 εκατ. ευρώ.
Συγχωνεύσεις
Η κυβέρνηση προωθεί συγχωνεύσεις ΔΕΚΟ και γενικότερα δημοσίων ανωνύμων επιχειρήσεων, προκειμένου να περιοριστεί το κόστος και να ενισχυθεί η αποτελεσματικότητα. Στο σχέδιο εντάσσεται η συγχώνευση με την ΕΛΚΕΔΕ Κέντρο Τεχνολογίας και Σχεδιασμού Α.Ε. του Ελληνικού Κέντρου Αργιλλομάζης Α.Ε. (ΕΛΚΕΑ), του Ελληνικού Κέντρου Αργυροχρυσοχοΐας (ΕΛΚΑ), του ΚΕΚ ΕΛΚΕΔΕ ΕΠΕ και του Κέντρου Ελληνικής Γούνας. Επίσης, στο ίδιο σχέδιο εντάσσεται η συγχώνευση της Εταιρείας Διανομής Αερίου (ΕΔΑ) με τη Δημόσια Επιχείρηση Παροχής Αερίου (ΔΕΠΑ). Πρόκειται για το ίδιο σχέδιο που προωθεί τη συγχώνευση λόγω συνάφειας του Μουσείου Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης με το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, την κατάργηση της ΑΓΡΟΓΗΣ και η μεταφορά σε άλλον φορέα, η συγχώνευση του Ινστιτούτου Κοινωνικής Προστασίας και Αλληλεγγύης με το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγύησης λόγω, επίσης, συνάφειας του αντικειμένου τους κ.ά.
Αποσπάσεις υπαλλήλων, μισθοί κι άλλες επιβαρύνσεις
Ο προσδιορισμός της πραγματικής και της μέσης μισθολογικής δαπάνης των ΔΕΚΟ αποτελεί σε αρκετές περιπτώσεις γρίφο. Κάθε δημόσια επιχείρηση ακολουθεί δικό της τρόπο καταγραφής, ενώ δεν γίνεται πάντα ξεκάθαρο πόσους εργαζόμενους (μόνιμους και έκτακτους) απασχολεί. Υπάρχουν και οι περιπτώσεις των αποσπάσεων. Για παράδειγμα ο ΗΛΠΑΠ έχει 30 αποσπασμένους υπαλλήλους σε υπουργεία, σε γραφεία βουλευτών, υφυπουργών και υπουργών, σε δήμους και νομαρχίες, ακόμα και σε πολιτικά κόμματα. Μολονότι οι 30 υπάλληλοι του ΗΛΠΑΠ είναι αποσπασμένοι σε άλλες υπηρεσίες, η επιχείρηση επιβαρύνθηκε το 2009 με το μισθολογικό κόστος των 21 εξ αυτών με το συνολικό ποσό των 656.920,49 ευρώ. Οι ετήσιες ονομαστικές (μεικτές) αποδοχές τους κυμαίνονταν μεταξύ 5.959,04 ευρώ και 51.845,35 ευρώ. Σημειώνεται ότι ο μέσος (μεικτός) μισθός στον ΗΛΠΑΠ υπολογίζεται σε 2.612 ευρώ τον μήνα. Βέβαια, αν ληφθούν υπόψη όλες οι δαπάνες προσωπικού, τότε το μέσο μισθολογικό κόστος αυξάνεται σε 3.500 ευρώ το άτομο.
Οσο απλό κι αν φαίνεται, ο υπολογισμός του μέσου μισθού και του μέσου κόστους ανά εργαζόμενο είναι στην πράξη δύσκολος και σε ορισμένες περιπτώσεις μάλλον ακατόρθωτος. Επίσης, ο αναγνώστης των ισολογισμών θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός και μερικές φορές να κάνει αριθμητικές πράξεις.
Ας πάρουμε τυχαία ως παράδειγμα την Επαγγελματική Κατάρτιση. Σε ένα σημείο (έξοδα εκμετάλλευσης) αναφέρεται το ποσό του 1 εκατ. ευρώ ως αμοιβές και έξοδα προσωπικού και πιο κάτω το ποσό των 4 εκατ. για αμοιβές και έξοδα τρίτων. Στην ανάλυση του κόστους πώλησης έχει αναφερθεί το ποσό των 750 ευρώ. Στα έξοδα διοίκησης υπάρχει κονδύλι για αμοιβές και έξοδα διοικητικού προσωπικού ύψους 2,29 εκατ. Εξηγεί ότι οι αμοιβές και τα έξοδα προσωπικού αφορούν το κόστος εκπαιδευτών κατά το μέρος που δεν καλύπτονται από τις πωλήσεις. Πόσους απασχολεί; Σύμφωνα με τις οικονομικές καταστάσεις, ο μέσος όρος του απασχολούμενου διοικητικού προσωπικού κατά το 2009 ανήλθε σε 53 και των εκπαιδευτών 286. Τελικά, ποια είναι η μέση μισθολογική δαπάνη;
