"Η διέξοδος από τη δίνη του πληθωρισμού
Tου Κωστα Μηλα
Πολλά έχουν γραφτεί για την αναζωπύρωση του πληθωρισμού τη στιγμή που η ελληνική οικονομία βρίσκεται σε ύφεση. Πράγματι, με την οικονομία να υστερεί το 2010 κατά περίπου 8% σε σχέση με τις πραγματικές της δυνατότητες και την προοπτική περαιτέρω υστέρησης κατά 10% για το 2011, εκείνο που κανείς δεν περίμενε ήταν η εκτόξευση του πληθωρισμού πάνω από το 5%, σημειώνοντας τη χειρότερη επίδοση των τελευταίων 13 ετών. Η δυσμενής αυτή εξέλιξη, η οποία αιφνιδίασε το οικονομικό επιτελείο αλλά και τους τεχνοκράτες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και του ΔΝΤ, οδήγησε σε αναθεώρηση των προβλέψεων για πληθωρισμό της τάξης 4% στο τέλος του τρέχοντος έτους. Η αναζωπύρωση του πληθωρισμού δικαιολογήθηκε σε μεγάλο βαθμό από την αύξηση της έμμεσης φορολογίας (ΦΠΑ).
Προφανώς, οι τεχνοκράτες του Μνημονίου «πιάστηκαν αδιάβαστοι» αφού αψήφησαν σε μεγάλο βαθμό τις πληθωριστικές πιέσεις των προταθέντων φορολογικών μέτρων. Η εξήγηση αυτή αποτελεί μικρό μέρος της ιστορίας. Ο πληθωρισμός επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από δύο βασικούς παράγοντες. Ο πρώτος παράγοντας έχει να κάνει με την απόδοση της οικονομίας συγκριτικά με τις δυνατότητές της (το καλούμενο παραγωγικό κενό). Σε περιόδους κατά τις οποίες η οικονομία αποδίδει τα μέγιστα σε σχέση με τις δυνατότητές της (κλείνοντας επομένως το παραγωγικό κενό), ο πληθωρισμός αυξάνεται. Από την άλλη πλευρά, όμως, και λόγω ακαμψίας των τιμών, ο πληθωρισμός εμφανίζει βραδεία σημάδια μείωσης σε περιόδους ύφεσης.
Ο δεύτερος παράγοντας έχει να κάνει με την αγοραστική δύναμη του ευρώ, η οποία καθορίζει τον εισαγόμενο πληθωρισμό. Πράγματι, η αποδυνάμωση, το τρέχον έτος, του ευρώ κατά περίπου 15% έχει μερίδιο ευθύνης στην αναζωπύρωση των πληθωριστικών πιέσεων. Τόσο η ακαμψία των τιμών στην παρούσα οικονομική ύφεση, όσο και η διολίσθηση του ευρώ εξηγούν μέρος των πληθωριστικών πιέσεων. Η διατήρηση των τιμών σε υψηλά επίπεδα καταγράφει, από τη μία πλευρά, τη βούληση των επιχειρήσεων να αποφύγουν συμπίεση των κερδών τους. Από την άλλη πλευρά, όμως, αποτελεί τροχοπέδη στην ανεξέλεγκτη αύξηση της ανεργίας καθώς η αύξηση των τιμών προτάσσεται σε βάρος του εναλλακτικού σεναρίου των εντατικών απολύσεων. Κάτι ανάλογο, το οποίο φαίνεται να λησμονούν οικονομικοί αναλυτές, αλλά και Ευρωπαίοι τεχνοκράτες, σημειώθηκε στα μέσα του 1980, όταν σε συνθήκες οικονομικής ύφεσης και υποτίμησης της δραχμής (λόγω των σταθεροποιητικών μέτρων του 1983 και του 1985), ο πληθωρισμός μόλις και μειώθηκε από 21% σε 19%, την ίδια στιγμή που η ανεργία ναι μεν αυξήθηκε, αλλά όχι ανεξέλεγκτα, από 6% σε 8%.
Με βάση προσωπικούς ποσοτικούς υπολογισμούς, οι παραπάνω παράγοντες εξηγούν περίπου 50% του πληθωρισμού για το 2010, επαληθεύοντας μόνο εν μέρει τις εκτιμήσεις του οικονομικού επιτελείου ότι το 70% του τρέχοντος πληθωρισμού οφείλεται στην αύξηση των φόρων. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η αποκλιμάκωση του πληθωρισμού το 2010-2011 θα επιτευχθεί, κατά κύριο λόγο, μέσω της αντιμετώπισης του προβλήματος της ακαμψίας τιμών. Στον βαθμό που η ακαμψία τιμών συνιστά οξύτατο έλλειμμα ανταγωνιστικότητας στο εσωτερικό της ελληνικής οικονομίας, επιτακτική κρίνεται, χωρίς περαιτέρω χρονοτριβές, η επιτάχυνση ανοίγματος όλων των κλειστών επαγγελμάτων, η άρση των περιορισμών του ωραρίου λειτουργίας των εμπορικών καταστημάτων και των τραπεζών και η ενθάρρυνση της μερικής απασχόλησης. Τέλος, το φιάσκο εκτίμησης του πληθωρισμού, με τις όποιες συνέπειες για την αξιοπιστία των τεχνοκρατών του Μνημονίου, θα πρέπει να ληφθεί ως πάθημα προς μάθημα. Προτού οι τεχνοκράτες επεξεργασθούν νέα μελλοντικά μέτρα, καλό θα είναι να μελετήσουν και λίγο τις συνέπειες παρελθόντων σταθεροποιητικών μέτρων της Ελληνικής οικονομίας".
