"ΠΟΛ ΡΟΜΕΡ «Υπερβολική δόση λιτότητας»
«Το πρόγραμμα της τρόικας είναι μονοδιάστατο, δεν θα καταστήσει την Ελλάδα ελκυστική για τις ξένες επιχειρήσεις» λέει ο διάσημος αμερικανός καθηγητής, ο οποίος μελετά την ελληνική κρίση
ΜΟΝΟΔΙΑΣΤΑΤΗ, αντιαναπτυξιακή και αποτρεπτική για τις ξένες επενδύσεις θεωρεί τη «συνταγή» της τρόικας στην Ελλάδα ο Πολ Ρόμερ, ένας από τους διασημότερους οικονομολόγους στον κόσμο. Τo 2008ο καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντήταν στην τελική επιλογή για το Νομπέλ Οικονομίας, το οποίο κατέληξε τελικά στον Πολ Κρούγκμαν. Εναν χρόνο νωρίτερατο περιοδικό «Τime» τον είχε συμπεριλάβει στις 25 προσωπικότητες με τη μεγαλύτερη επιρροή στις ΗΠΑ με βάση την απήχηση των βιβλίων του. Το τελευταίο διάστημα μελετά τις εξελίξεις στην Ελλάδα και αρθρογραφεί στον ξένο Τύπο.
- Οι επικριτές του προγράμματος της τρόικας (ΕΕ- ΔΝΤ- ΕΚΤ) υποστηρίζουν ότι επέβαλε υπερβολική δόση μέτρων λιτότητας που βυθίζουν στην ύφεση την πραγματική οικονομία. Ποια είναι η άποψή σας;
«Υπάρχουν δύο προβλήματα στην Ελλάδα. Κατ΄ αρχάς η κυβέρνηση δυσκολεύεται να χρηματοδοτήσει τις υποχρεώσεις της. Το δεύτερο και πολύ πιο σημαντικό είναι ότι η Ελλάδα δεν είναι ελκυστική για τους ξένους επενδυτές που θέλουν να ανοίξουν δουλειές. Δεν είναι ανταγωνιστική σε σύγκριση με γειτονικές χώρες. Το υπάρχον πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων βασίζεται σε μέτρα λιτότητας και έχει κυρίως ως στόχο να βοηθήσει την κυβέρνηση να πληρώσει τους λογαριασμούς που χρωστάει. Επιτυγχάνει προσώρας τη μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος. Είναι ένα απαραίτητο πρώτο βήμα, το οποίο ωστόσο δεν αντιμετωπίζει το δεύτερο και βασικότερο πρόβλημα: δεν θα καταστήσει την Ελλάδα ένα ελκυστικό μέρος για να έλθουν και να προσλάβουν εργαζομένους οι ξένες επιχειρήσεις. Οπως συνειδητοποιούν πλέον οι περισσότεροι Ελληνες, η θεμελιώδης αλλαγή που έχει ανάγκη η χώρα σας είναι η καταπολέμηση της διαφθοράς. Αν η Ελλάδα παραμείνει σε επίπεδα διαφθοράς πολύ υψηλότερα από ό,τι η υπόλοιπη Ευρώπη, τότε ο μόνος τρόπος για να προσελκύσει ξένες εταιρείες είναι να προσφέρει πολύ χαμηλότερους μισθούς. Πιστεύετε πραγματικά ότι οι Ελληνες θέλουν να συνεχίσουν έτσι, αμειβόμενοι με μισθούς που θα είναι μονίμως χαμηλότεροι και ζώντας σε μια κοινωνία με ασυνήθιστα υψηλά επίπεδα διαφθοράς;».
- Αρα ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να γίνει η χώρα μας πιο ανταγωνιστική;
«Οπως σας είπα, το “κλειδί” είναι να μειωθεί η διαφθορά, η οποία σήμερα είναι αποδεκτή ως μέρος της “ελληνικής πραγματικότητας”. Ας υποθέσουμε ότι σας ανήκει ένα πλοίο που χρειάζεται επισκευές. Θα μπορούσατε να πάτε στο Πέραμα ή σε ένα λιμάνι της Τουρκίας. Αν φέρετε το σκάφος σας στην Ελλάδα, θα αντιμετωπίσετε την απειλή της καθυστέρησης και του επιπλέον κόστους για “να δοθεί ένα έξτρα ποσό” σε κάποιον εργαζόμενο της κυβέρνησης. Ας υποθέσουμε ότι στην Τουρκία δεν θα αντιμετωπίσετε εκβιασμούς αυτού του είδους, ότι οι μισθοί εκεί είναι υψηλότεροι, αλλά ξέρετε ότι το έργο θα ολοκληρωθεί και πόσο θα σας κοστίσει. Υπό αυτές τις συνθήκες, πού θα πηγαίνατε το πλοίο σας για να επισκευαστεί;».
- Υποστηρίξατε ότι η Ελλάδα θα πρέπει να ζητήσει τη συνδρομή της ΕΕ για να καταπολεμηθεί η διαφθορά. Τι μπορούν να προσφέρουν οι Βρυξέλλες;
«Αυτό που μπορεί να προσφέρει η ΕΕ είναι η ουδετερότητα και η αξιοπιστία. Θα μπορούσε να διασφαλίσει ότι μια αποτελεσματική υπηρεσία για την καταπολέμηση της διαφθοράς θα στελεχωθεί από νέους Ελληνες με αξίες και δεν θα καταλήξει υποχείριο οποιασδήποτε παράταξης ή πολιτικού κόμματος. Η ελληνική κυβέρνηση θα μπορούσε να καταρτίσει έναν νέο οργανισμό καταπολέμησης της διαφθοράς. Θα μπορούσε στην κατεύθυνση αυτή να χρησιμοποιήσει ακόμη και έναν ουδέτερο “παίκτη”, όπως ο πρόεδρος της ΕΕ, για να ορίσει εκείνος τον προϊστάμενο του οργανισμού, ώστε ο προϊστάμενος να είναι υπόλογος απέναντί του για την υλοποίηση του προγράμματος της ελληνικής κυβέρνησης για την πάταξη της διαφθοράς».
- Γράψατε σε άρθρο σας για την Ελλάδα ότι η τιμωρία όσων θεωρούμε υπεύθυνους για την κρίση δεν θα μας βοηθήσει να προχω ρήσουμε. Τι εννοείτε; «Ας υποθέσουμε ότι εγώ και ο εγγονός μου βρεθήκαμε σε ένα τροχαίο ατύχημα που προκλήθηκε από άλλον οδηγό. Οταν πηγαίνω τον εγγονό μου στο νοσοκομείο, δεν μου χρησιμεύει καθόλου ένας γιατρός που κάνει διαπρύσια κηρύγματα για το πώς και γιατί ο οδηγός που έφταιγε θα πρέπει να τιμωρηθεί. Θέλω να φροντίσει τον εγγονό μου ένας γιατρός που λέει: “Αν τον χειρουργήσω και ράψω τις πληγές του, μπορώ να σώσω τη ζωή του”. Η τιμωρία του άλλου οδηγού δεν είναι η πιο σημαντική προτεραιότητα». Το χρέος, οι πολιτικές και οι άνεργοι του Περάματος
- Πολλοί ισχυρίζονται ότι η Ελλάδα θα πρέπει να αναδιαρθρώσει το δημόσιο χρέος της. Συμφωνείτε ή όχι; «Οι οικονομολόγοι του ΔΝΤ έγραψαν πρόσφατα ότι “δεν χρειάζεται αναδιάρθρωση χρέους και είναι απίθανο να συμβεί”. Συμφωνώ. Αλλά αυτή η συζήτηση γίνεται εξαιτίας της υπερβολικής προσοχής που δόθηκε για ένα από τα δύο κύρια προβλήματα της Ελλάδας: την πληρωμή των λογαριασμών από την κυβέρνηση, με μόνη ανησυχία το τι θα συμβεί στους επενδυτές σε κρατικά ομόλογα. Οι πολιτικές πρέπει να επικεντρωθούν στην προοπτική που πρέπει να υπάρξει για τους πολίτες της Ελλάδας, για τους ανθρώπους όπως οι εργαζόμενοι του Περάματος οι οποίοι δεν μπορούν πια να βρουν δουλειά στη ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη.
Για αυτούς η κουβέντα για την αναδιάρθρωση του χρέους είναι δευτερεύουσα. Αυτό που έχει σημασία είναι κατά πόσο οι ελληνικές εταιρείες θαλάσσιων μεταφορών θέλουν να επιστρέψουν στο Πέραμα και να προσλάβουν κόσμο ή αποφασίζουν ότι τους συμφέρει να πηγαίνουν τα πλοία τους για επισκευή σε άλλη χώρα».
- Οι επικριτές του προγράμματος της τρόικας (ΕΕ- ΔΝΤ- ΕΚΤ) υποστηρίζουν ότι επέβαλε υπερβολική δόση μέτρων λιτότητας που βυθίζουν στην ύφεση την πραγματική οικονομία. Ποια είναι η άποψή σας;
«Υπάρχουν δύο προβλήματα στην Ελλάδα. Κατ΄ αρχάς η κυβέρνηση δυσκολεύεται να χρηματοδοτήσει τις υποχρεώσεις της. Το δεύτερο και πολύ πιο σημαντικό είναι ότι η Ελλάδα δεν είναι ελκυστική για τους ξένους επενδυτές που θέλουν να ανοίξουν δουλειές. Δεν είναι ανταγωνιστική σε σύγκριση με γειτονικές χώρες. Το υπάρχον πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων βασίζεται σε μέτρα λιτότητας και έχει κυρίως ως στόχο να βοηθήσει την κυβέρνηση να πληρώσει τους λογαριασμούς που χρωστάει. Επιτυγχάνει προσώρας τη μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος. Είναι ένα απαραίτητο πρώτο βήμα, το οποίο ωστόσο δεν αντιμετωπίζει το δεύτερο και βασικότερο πρόβλημα: δεν θα καταστήσει την Ελλάδα ένα ελκυστικό μέρος για να έλθουν και να προσλάβουν εργαζομένους οι ξένες επιχειρήσεις. Οπως συνειδητοποιούν πλέον οι περισσότεροι Ελληνες, η θεμελιώδης αλλαγή που έχει ανάγκη η χώρα σας είναι η καταπολέμηση της διαφθοράς. Αν η Ελλάδα παραμείνει σε επίπεδα διαφθοράς πολύ υψηλότερα από ό,τι η υπόλοιπη Ευρώπη, τότε ο μόνος τρόπος για να προσελκύσει ξένες εταιρείες είναι να προσφέρει πολύ χαμηλότερους μισθούς. Πιστεύετε πραγματικά ότι οι Ελληνες θέλουν να συνεχίσουν έτσι, αμειβόμενοι με μισθούς που θα είναι μονίμως χαμηλότεροι και ζώντας σε μια κοινωνία με ασυνήθιστα υψηλά επίπεδα διαφθοράς;».
- Αρα ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να γίνει η χώρα μας πιο ανταγωνιστική;
«Οπως σας είπα, το “κλειδί” είναι να μειωθεί η διαφθορά, η οποία σήμερα είναι αποδεκτή ως μέρος της “ελληνικής πραγματικότητας”. Ας υποθέσουμε ότι σας ανήκει ένα πλοίο που χρειάζεται επισκευές. Θα μπορούσατε να πάτε στο Πέραμα ή σε ένα λιμάνι της Τουρκίας. Αν φέρετε το σκάφος σας στην Ελλάδα, θα αντιμετωπίσετε την απειλή της καθυστέρησης και του επιπλέον κόστους για “να δοθεί ένα έξτρα ποσό” σε κάποιον εργαζόμενο της κυβέρνησης. Ας υποθέσουμε ότι στην Τουρκία δεν θα αντιμετωπίσετε εκβιασμούς αυτού του είδους, ότι οι μισθοί εκεί είναι υψηλότεροι, αλλά ξέρετε ότι το έργο θα ολοκληρωθεί και πόσο θα σας κοστίσει. Υπό αυτές τις συνθήκες, πού θα πηγαίνατε το πλοίο σας για να επισκευαστεί;».
- Υποστηρίξατε ότι η Ελλάδα θα πρέπει να ζητήσει τη συνδρομή της ΕΕ για να καταπολεμηθεί η διαφθορά. Τι μπορούν να προσφέρουν οι Βρυξέλλες;
«Αυτό που μπορεί να προσφέρει η ΕΕ είναι η ουδετερότητα και η αξιοπιστία. Θα μπορούσε να διασφαλίσει ότι μια αποτελεσματική υπηρεσία για την καταπολέμηση της διαφθοράς θα στελεχωθεί από νέους Ελληνες με αξίες και δεν θα καταλήξει υποχείριο οποιασδήποτε παράταξης ή πολιτικού κόμματος. Η ελληνική κυβέρνηση θα μπορούσε να καταρτίσει έναν νέο οργανισμό καταπολέμησης της διαφθοράς. Θα μπορούσε στην κατεύθυνση αυτή να χρησιμοποιήσει ακόμη και έναν ουδέτερο “παίκτη”, όπως ο πρόεδρος της ΕΕ, για να ορίσει εκείνος τον προϊστάμενο του οργανισμού, ώστε ο προϊστάμενος να είναι υπόλογος απέναντί του για την υλοποίηση του προγράμματος της ελληνικής κυβέρνησης για την πάταξη της διαφθοράς».
- Γράψατε σε άρθρο σας για την Ελλάδα ότι η τιμωρία όσων θεωρούμε υπεύθυνους για την κρίση δεν θα μας βοηθήσει να προχω ρήσουμε. Τι εννοείτε; «Ας υποθέσουμε ότι εγώ και ο εγγονός μου βρεθήκαμε σε ένα τροχαίο ατύχημα που προκλήθηκε από άλλον οδηγό. Οταν πηγαίνω τον εγγονό μου στο νοσοκομείο, δεν μου χρησιμεύει καθόλου ένας γιατρός που κάνει διαπρύσια κηρύγματα για το πώς και γιατί ο οδηγός που έφταιγε θα πρέπει να τιμωρηθεί. Θέλω να φροντίσει τον εγγονό μου ένας γιατρός που λέει: “Αν τον χειρουργήσω και ράψω τις πληγές του, μπορώ να σώσω τη ζωή του”. Η τιμωρία του άλλου οδηγού δεν είναι η πιο σημαντική προτεραιότητα». Το χρέος, οι πολιτικές και οι άνεργοι του Περάματος
- Πολλοί ισχυρίζονται ότι η Ελλάδα θα πρέπει να αναδιαρθρώσει το δημόσιο χρέος της. Συμφωνείτε ή όχι; «Οι οικονομολόγοι του ΔΝΤ έγραψαν πρόσφατα ότι “δεν χρειάζεται αναδιάρθρωση χρέους και είναι απίθανο να συμβεί”. Συμφωνώ. Αλλά αυτή η συζήτηση γίνεται εξαιτίας της υπερβολικής προσοχής που δόθηκε για ένα από τα δύο κύρια προβλήματα της Ελλάδας: την πληρωμή των λογαριασμών από την κυβέρνηση, με μόνη ανησυχία το τι θα συμβεί στους επενδυτές σε κρατικά ομόλογα. Οι πολιτικές πρέπει να επικεντρωθούν στην προοπτική που πρέπει να υπάρξει για τους πολίτες της Ελλάδας, για τους ανθρώπους όπως οι εργαζόμενοι του Περάματος οι οποίοι δεν μπορούν πια να βρουν δουλειά στη ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη.
Για αυτούς η κουβέντα για την αναδιάρθρωση του χρέους είναι δευτερεύουσα. Αυτό που έχει σημασία είναι κατά πόσο οι ελληνικές εταιρείες θαλάσσιων μεταφορών θέλουν να επιστρέψουν στο Πέραμα και να προσλάβουν κόσμο ή αποφασίζουν ότι τους συμφέρει να πηγαίνουν τα πλοία τους για επισκευή σε άλλη χώρα».
