" Τι διάρκεια έχει ένας μακροπρόθεσμος επενδυτικός ορίζοντας;
The New York Times
Η γιαγιά μου είχε γεννηθεί πριν από εκατό χρόνια στην πόλη Πατσούκα, μία ώρα οδήγηση βόρεια από την Πόλη του Μεξικού. Εχουν περάσει περισσότερα από 10 χρόνια από τον θάνατό της. Ωστόσο, την προηγούμενη εβδομάδα, όταν το Μεξικό έγινε μια από τις λίγες χώρες που πωλούν κρατικά ομόλογα διάρκειας 100 ετών, δεν μπορούσα να μην τη φανταστώ μωράκι, τυλιγμένη με τις πάνες της, και έναν ταραγμένο αιώνα να ξεδιπλώνεται μπροστά της.
Οι επενδυτές απορρόφησαν το σύνολο των ομολόγων του Μεξικού τα οποία λήγουν το έτος 2110 και παρά το γεγονός ότι το επιτόκιο των ομολόγων είναι μόλις 6,1%. Είναι σχεδόν διπλάσιο από την απόδοση των κρατικών ομολόγων τριακονταετούς διάρκειας του αμερικανικού Δημοσίου και σχεδόν όσο απέδιδαν τα συγκεκριμένα ομόλογα πριν από δέκα χρόνια. Βέβαια, πριν από δεκαπέντε χρόνια το Μεξικό ως χώρα δεν ήταν σε θέση να εκδώσει κρατικά ομόλογα δεκαετούς διάρκειας. Σήμερα οι επενδυτές δείχνουν ότι εμπιστεύονται τα κεφάλαιά τους στο Μεξικό για έναν ολόκληρο αιώνα.
Ο πρόεδρος της χώρας, Φελίπε Καλντερόν, αισθάνθηκε ιδιαίτερα μεγάλη ικανοποίηση και δεν παρέλειψε να καυχηθεί για το επίτευγμα. Εντούτοις, την προσοχή μου απέσπασε μια δήλωση του υπουργού Οικονομικών, Ερνέστο Κορντέρο Αρόγιο, την οποία διατύπωσε απευθυνόμενος στον Τύπο του Μεξικού: «Η ανταπόκριση των επενδυτών αποδεικνύει εμπράκτως ότι έχουν την πεποίθηση πως το Μεξικό θα παραμείνει μια βιώσιμη χώρα».
Είναι αλήθεια ότι και άλλες χώρες έχουν προχωρήσει στην έκδοση κρατικών ομολόγων πολύ μεγάλης διάρκειας. Η Βρετανία, μάλιστα, έχει ομόλογα για τα οποία δεν έχει ορίσει συγκεκριμένη ημερομηνία λήξης. Και το Μεξικό έχει σημειώσει τεράστια πρόοδο τα τελευταία εκατό χρόνια. Το 1910, λόγου χάριν, ακριβώς πριν από εκατό χρόνια, η μεξικανική οικονομία ανερχόταν σε 42 δισ. δολάρια, σε σημερινά δεδομένα. Σήμερα το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της χώρας ανέρχεται σε σχεδόν 1,6 τρισ. δολάρια. Το προσδόκιμο ζωής των Μεξικανών έχει βελτιωθεί σημαντικά και από τα 33 έχει ανέλθει στα 75 έτη. Το 2000 η χώρα απέκτησε ένα πραγματικά δημοκρατικό καθεστώς και απεγκλωβίστηκε από τα δεσμά του μονοκομματικού συστήματος, το οποίο νεμόταν την εξουσία επί 70 χρόνια.
Βέβαια, για το Μεξικό τα τελευταία εκατό χρόνια κάθε άλλο παρά ειρηνικά ήταν. Στη διάρκεια της ζωής της γιαγιάς μου, το Μεξικό έζησε μία δεκαετή επανάσταση και μία διαμάχη κράτους - Eκκλησίας που κράτησε πέντε χρόνια. Εντοπίστηκε πετρέλαιο και εθνικοποιήθηκε. Ξέσπασαν σοβαρότατες χρηματοπιστωτικές κρίσεις μέσα στο πέρασμα του αιώνα, το εθνικό νόμισμα υποτιμήθηκε αρκετές φορές, ενώ δεν έλειψε μία φορά που η χώρα δεν ήταν σε θέση να εξυπηρετήσει τις υποχρεώσεις της προς τους ξένους δανειστές της. Οι τράπεζες ετέθησαν υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης, στη συνέχεια μεταπωλήθησαν σε ιδιώτες και τελικώς διασώθηκαν από την κατάρρευση με τη βοήθεια κρατικών κονδυλίων. Σήμερα, ας μην το λησμονούμε, το Μεξικό διεξάγει έναν φρικτό πόλεμο εναντίον των εμπόρων ναρκωτικών.
Εχοντας κατά νου παλαιότερα παραδείγματα, ίσως οι επενδυτές θα έπρεπε να αναρωτιόνται μήπως παρασύρονται από την υπερβολική ευφορία και ξεχνούν τους πιθανούς κινδύνους ενός τόσο μακροπρόθεσμου χρέους. Μήπως το πετρέλαιο του Μεξικού εξαντληθεί έως το 2110; Μπορεί μια κυβέρνηση του απώτατου μέλλοντος να εξοφλήσει χρέη παρελθόντος; Tι θα συμβεί εάν οι Κινέζοι εξαγωγείς, oι οποίοι γρονθοκοπούν τις μεξικανικές εταιρείες, προκαλέσουν την εξαφάνιση της μεταποίησης;
Ισως όλα αυτά να έχουν να κάνουν με την αίσθηση των επενδυτών για τη δική τους θνητότητα. Ούτε η γιαγιά μου έζησε ώς τα εκατό ούτε και πολλοί από τους επενδυτές που αγόρασαν τα αιώνια ομόλογα. Πάντως, έως το 2110 σίγουρα θα έχουν εισπράξει και ξοδέψει τα μπόνους τους".
Ορισμένες παρατηρήσεις επί του άρθρου: Πρώτον, το ότι οι επενδυτές αγοράζουν εκατονταετή ομόλογα δεν σημαίνει ότι θα τα διακρατήσουν εως την λήξη τους. Δεύτερον, η επιλογή της διάρκειας του ομολόγου από τον επενδυτή δεν συναρτάται αποκλειστικά και μόνο με το δικό του προσδόκιμο ζωής (δεν λειτουργούν όλοι βάσει του "αν δεν τα "φάω" εγώ τώρα, θα μου τα "φάνε" οι κληρονόμοι"). Τρίτον, οι αγοραστές των ομολόγων δεν αποτελούν, στον κυριότερο όγκο τους, φυσικά πρόσωπα. Τέταρτον, το τί θα συμβεί εάν εξαλειφθεί η Μεξικανική μεταποίηση λόγω των Κινέζων, ή τί θα συμβεί εάν στερέψει το μεξικάνικο πετρέλαιο, αποτελούν πιθανότητες και πηγές κινδύνου, οι οποίες απομετρώνται καθημερινά και διαμορφώνουν την απόδοση του ομολόγου και την τιμή του. Πέμπτον, όχι μόνο η Βρετανία, αλλά πάρα πολλές χώρες (και επιχειρήσεις) εκδίδουν ομόλογα χωρίς ημερομηνία λήξεως (διηνεκείς ομολογίες). Σημαίνει αυτό κάτι; Μήπως η αποτίμηση διηνεκούς ομολογίας είναι κάτι το "παράξενο";
Μια πρόσθετη παρατήρηση: Εχετε καταλάβει την αγάπη μου για τις εφημερίδες. Ομολογώ ότι είμαι "εφημεριδοφάγος" και πραγματικά τα μέσα έντυπης ενημέρωσης (όχι όλα...) με έχουν βοηθήσει -και με βοηθούν- τα μέγιστα όχι μόνο στο γνωστικό αντικείμενο της Οικονομικής (θεωρώ ότι άνευ της γνώσης και της ανάλυσης της επικαιρότητας δεν νοείται πραγματική οικονομική ανάλυση -όχι όμως ως εμπειριοκρατία!), αλλά στην προσωπικότητά μου. Οφείλω πολλά στους καλούς αρθρογράφους - όσα, σχεδόν στους δασκάλους και τους συγγραφείς. Διαβάζω, λοιπόν, ότι ο εκδότης και ιδιοκτήτης των New York Times, Arthur Sulzberger, Jr., επιβεβαίωσε από το βήμα συνεδρίου για τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης που διοργανώθηκε στο Λονδίνο, ότι, στο προσεχές μέλλον, θα διακοπεί η έντυπη έκδοση της αμερικανικής εφημερίδας και θα είναι μόνο ηλεκτρονική (με συνδυασμό ελεύθερου και συνδρομητικού περιεχομένου). Αν και μου προκαλεί λύπη, δεν μου προκαλεί έκπληξη. Ο λόγος έγκειται στο ότι διαβάζω, όλο και συχνότερα, άρθρα όπως το παραπάνω, όχι μόνο στους ΝΥΤ αλλά και σε υπόλοιπες (έγκυρες και έγκριτες μέχρι προσφάτως) εφημερίδες και περιοδικά.
Είμαι βέβαιος ότι, πριν από κάποια χρόνια, το συγκεκριμένο άρθρο δεν υπήρχε περίπτωση να δημοσιευθεί στους NYT. Σήμερα, το ίδιο άρθρο, όχι μόνο δημοσιεύεται, αλλά πολλοί είναι εκείνοι που θα το λάβουν υπ' όψιν τους και θα το αναπαράγουν, όχι γιατί κατάλαβαν τί λέει και τί δεν λέει, αλλά γιατί δημοσιεύθηκε στους ΝΥΤ (το λογικό σφάλμα της "επίκλησης σην αυθεντία") και επειδή είναι "πιασάρικα" διατυπωμένο.
Επικρατεί η εντύπωση ότι το αναγνωστικό κοινό δεν ενδιαφέρεται για την ποιοτική, βαθειά, πλήρη, λεπτομερή και διαυγή ανάλυση, άρα καλό είναι να του "προσφέρουμε" αυτό που επιθυμεί. Κατά συνέπεια "καλλιεργούμε" (υπό την γεωργική έννοια - "farming", αντί για "culture") ρηχούς αναγνώστες, διαπιστώνουμε ότι έχουμε απωλέσει το ποιοτικό μας αναγνωστικό κοινό και προσφέρουμε όλο και περισσότερα δευτεροκλασάτα άρθρα (ως γνωστόν, δεν πρόκειται για "φαύλο κύκλο" αλλά για καθοδικό σπιράλ). Ετσι, λόγω όλων αυτών, έχουμε το εν λόγω άρθρο, στο οποίο ο αγαπητός αρθρογράφος κάνει το εξής: ενώ το ζήτημα των ομολόγων αποτελεί πολυμεταβλητή συνάρτηση, ο αρθρογράφος αποφασίζει να παραλείψει τις περισσότερες μεταβλητές και να συνδέσει τα 100 έτη του ομολόγου με την διάρκεια του βίου ενός ανθρώπου. Ως αποτέλεσμα, αντί να μάθουμε κάτι για τα ομόλογα, μαθαίνουμε για την γιαγιά του αρθρογράφου!
Θα μου πείτε ότι, πιθανόν, ο αρθρογράφος να γράφει αυτά που γράφει επειδή δεν έχει εντρυφήσει στο θέμα των ομολόγων. Ισως η εν λόγω "ανάλυση" να είναι αποτέλεσμα άγνοιας και όχι σκοπιμότητας. Πιθανόν. Η πρόσκαιρη άγνοια δύναται να γίνει αποδεκτή ως ελαφρυντικό στοιχείο. Ομως, η παρατεταμένη άγνοια αποτελεί επιλογή (και ιδεολογική τοποθέτηση). Ως εκ τούτου, είναι πάντα εσκεμμένη.
Υ.Γ.: Το θέμα της προσφοράς όλο και χαμηλότερης ποιότητας αγαθών και υπηρεσιών, καθώς και τα αποτελέσματα που έχει ως πρακτική, μπορεί κάλλιστα να αναλυθεί στο πλαίσιο της θεωρίας παιγνίων. Ενα απτό παράδειγμα του καθοδικού αυτού σπιράλ της επικράτησης της ρηχότητας μπορούμε να έχουμε εάν λάβουμε υπ' όψιν το πώς φτάσαμε, στον σύγχρονο Ελληνικό βίο, ως κύριο μέσο "ψυχαγωγίας" να είναι τα τηλεριάλιτι, ως "πολιτιστικό προϊόν" να είναι τα μπουζούκια και ως ενημέρωση να εννοούμε τα CDs και τα εκπτωτικά κουπόνια που προσφέρουν οι εφημερίδες.
Υ.Γ.2: Φυσικά, οι παραπάνω παρατηρήσεις δεν σημαίνουν ότι θα σταματήσω να διαβάζω τους New York Times (τόσο στην έντυπη, όσο και στην ηλεκτρονική μορφή τους). Το μεγαλύτερο ποσοστό της ύλης τους παραμένει σε υψηλότατο επίπεδο (πέραν αυτού, είναι και θέμα "αδυναμίας" που τους έχω...).
Υ.Γ.3: Σημειώστε το εξής: 4,54% η απόδοση των εξάμηνων Εντόκων Γραμματίων του Ελληνικού Δημοσίου που εκδόθηκαν χθες 12/10/2010. 6,10% η απόδοση των εκαντοετών ομολόγων του Μεξικού (εκδόθηκαν στις 5/10/2010). Αναμένω οπωσδήποτε τις παρατηρήσεις σας, με e-mail. Θεωρήστε το σαν test, όπου θα πρέπει να αναλύσετε και να εξηγήσετε την διαφορά των αποδόσεων.
