"Κάθε «σοφός» και μια γνώμη
ΕΠΕΚΤΑΤΙΚΗ Ή ΠΕΡΙΟΡΙΣΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ;
Να σφίξουμε το ζωνάρι ή να μην το σφίξουμε; Το ερώτημα αποτελεί αναμφίβολα το σημαντικότερο στην τρέχουσα φάση της διεθνούς οικονομικής κρίσης, γύρω από το οποίο διασταυρώνουν τα ξίφη τους και συγκρούονται κυβερνήσεις, διεθνείς οργανισμοί, αρθρογράφοι και οικονομολόγοι.
Στην τελευταία του έκθεση, ο ΟΟΣΑ, τον Μάιο, προέβλεψε μείωση των δημόσιων ελλειμμάτων στις χώρες-μέλη του σε 6,4% του συνολικού ΑΕΠ φέτος και σε 5,8% το 2011. Για την ευρωζώνη -που ήδη έχει μπει σε προγράμματα λιτότητας- ο διεθνής οργανισμός προβλέπει αντίστοιχα 5,1% και 3,6%, ενώ για τις ΗΠΑ 9% και 7,9%. Οχι κι άσχημα δηλαδή.
Ωστόσο οι οπαδοί των περικοπών και της λιτότητας, που στην πλεινότητά τους έχουν σήμερα το πάνω χέρι στα κέντρα σχεδιασμού και άσκησης της οικονομικής πολιτικής, επιμένουν ότι ποτέ πριν οι αναπτυγμένες οικονομίες δεν είχαν τόσο μεγάλα ελλείμματα σε περίοδο ειρήνης. Προειδοποιούν αυξανόμενα -μετά το ξέσπασμα της κρίσης χρέους στην Ευρώπη- ότι αυτά απειλούν την αξιοπιστία, συνθλίβουν την επενδυτική εμπιστοσύνη και την κατανάλωση, απειλούν με εκτόξευση το κόστος δανεισμού και θα οδηγήσουν σε μια νέα επιβράδυνση της οικονομίας.
Η άλλη πλευρά δίνει έμφαση στην τρωτή ανάκαμψη που εμφανίζει σήμερα η παγκόσμια οικονομία. Ο βασικός τους φόβος είναι το ενδεχόμενο ένα πρόωρο σφίξιμο να οδηγήσει σε μια ραγδαία οικονομική επιβράδυνση, όπως στην Ιαπωνία τη δεκαετία του '90, οδηγώντας τις μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη στον αποπληθωρισμό. Η αλληλεπίδραση υψηλών χρεών και αποπληθωρισμού, προειδοποιούν, θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα πτωτικό σπιράλ, προκαλώντας «χαμένη δεκαετία» ανάλογη εκείνης που βίωσε και συνεχίζει να βιώνει η χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου.
Το ερώτημα απασχόλησε εκτεταμένα τον διεθνή Τύπο, μεταξύ άλλων και τους «Financial Times», τη «Wall Street Journal» και άλλες έντυπες εκδόσεις. Παραθέτουμε αποσπάσματα από απόψεις που διατυπώθηκαν τις τελευταίες ημέρες:
Κένεθ Ρογκόφ, καθηγητής Οικονομικών του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ
Το χρέος θα επιβαρύνει την ανάπτυξη
Τα επιθετικά πακέτα τόνωσης της οικονομίας μέσω αύξησης των δημόσιων δαπανών είχαν νόημα στο πλαίσιο της ευρύτερης μάχης που δόθηκε για την αντιμετώπιση της ύφεσης. Ο κίνδυνος μιας δεύτερης Μεγάλης Υφεσης ήταν απτός και το τεράστιο κόστος διασφάλισης απέναντι σε αυτόν άξιζε. Ομως ακόμη και εκεί που μια ελληνικού τύπου κρίση χρέους είναι απίθανη, το βάρος του χρέους θα επιβαρύνει τελικά την ανάπτυξη εξαιτίας της αναπόφευκτης δημοσιονομικής προσαρμογής. ...Οι κυβερνήσεις που δίνουν έμφαση στη μακροπρόθεσμη δημοσιονομική διατηρησιμότητα είναι πιθανό ότι θα πείσουν ευκολότερα τις κεντρικές τους τράπεζες να τους προσφέρουν υποστήριξη. ...Ετσι, αν μια νέα ύφεση απειλήσει την οικονομία, τότε η νομισματική πολιτική σε συνδυασμό με επιθετικά μέτρα αντιμεπώπισης του αποπληθωρισμού είναι αναμφίβολα η πιο αξιόπιστη πρώτη γραμμή άμυνας. Δυστυχώς όμως το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου θα αντιμετωπίσει τεράστια μακροοικονομική αβεβαιότητα στα επόμενα χρόνια. Σε αυτό το περιβάλλον, μέτρα που βαθμιαία σταθεροποιούν το χρέος έχουν σίγουρα νόημα. Αν τα πράγματα αλλάξουν ριζικά προς το χειρότερο, τότε ναι, επιπλέον δημοσιονομικά μέτρα θα χρειαστούν. Αλλά έως τότε ένα πανικόβλητο κύμα δημοσιονομικών μέτρων είναι πολύ πιο πιθανό να αποσταθεροποιήσει την ανάκαμψη αντί να την τροφοδοτήσει.
Λόρενς Σάμερς, κορυφαίος οικονομικός σύμβουλος του Αμερικανού προέδρου Μπ. Ομπάμα
Συγκράτηση της ζήτησης και ενίσχυση εμπιστοσύνης
Οι κριτικές λένε ότι η δέσμευση του προέδρου Ομπάμα να υποστηρίξει την ανάκαμψη της οικονομίας βραχυπρόθεσμα και να μειώσει το έλλειμμα μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα αποτελεί «ανάμικτο μήνυμα». Στην πραγματικότητα η μόνη λογική πορεία για μια οικονομία που αντιμετωπίζει τις διπλές προκλήσεις μιας ραγδαίας συρρίκνωσης της ζήτησης και της δημοσιονομικής κατάστασης που είναι ανάγκη να διορθωθεί. ...Ο συνδυασμός μέτρων που εμποδίζουν ραγδαία πτώση της ζήτησης βραχυπρόθεσμα και μέτρων που ενισχύουν την εμπιστοσύνη -μέσω του ελέγχου των παραγόντων που αυξάνουν τα ελλείμματα- προσφέρει την καλύτερη προοπτική για την οικονομία στα επόμενα χρόνια. ...Θα δούμε καλύτερα στα επόμενα χρόνια ότι η ώθηση της ανάπτυξης και η μείωση των ελλειμμάτων είναι συμπληρωματικοί και όχι ανταγωνιστικοί στόχοι. Μειώνοντας το φάσμα των μελλοντικών ελλειμμάτων θα βελτιωθεί η βραχυπρόθεσμη ανάπτυξη. Και διασφαλίζοντας επαρκή ανάπτυξη βραχυπρόθεσμα θα μειωθούν τα μακροπρόθεσμα ελλείμματα.
Μπραντ Ντελόνγκ, καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας.
Τιτάνια επεκτατική πολιτική
Η καρδιά του προβλήματος είναι η Ελλάδα, η Ιρλανδία, η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ιταλία. Αυτές οι χώρες θα πρέπει να προχωρήσουν σε προγράμματα λιτότητας. Οχι όμως η Γερμανία, η Βρετανία, οι ΗΠΑ, οι οποίες με την αξιολόγηση του χρέους τους σε παρά πολύ υψηλό επίπεδο, το καλύτερο που μπορούν να κάνουν για να απομακρύνουν μια ύφεση της κλίμακας της δεκαετίας του '30 είναι να δεσμευτούν σε μια συντονισμένη παγκόσμια οικονομική επέκταση. Χρειάζεται τιτάνιου μεγέθους επεκτατική δημοσιονομική, νομισματική και τραπεζική πολιτική...
Τζέφρεϊ Σακς, διευθυντής του Earth Institute του Πανεπιστημίου Κολούμπια
Προώθηση των επενδύσεων
Το εντυπωσιακό συστατικό της τρέχουσας συζήτησης για τη λιτότητα και τα μέτρα τόνωσης της οικονομίας είναι η έλλειψη προσοχής στις επενδύσεις. Οι καταναλωτές δεν θα προσφέρουν τον κινητήρα της ανάκαμψης, ούτε θα έπρεπε έπειτα από μια δεκαετία υπερκατανάλωσης. Οι ΗΠΑ και η Ευρώπη θα έπρεπε να χρησιμοποιήσουν την πρόσφατη διορθωτική κίνηση στις αποταμιεύσεις για την προώθηση μακροπρόθεσμων επενδύσεων σε φυσικό και ανθρώπινο κεφάλαιο, τον καταλληλότερο τρόπο για την υποστήριξη μιας διατηρήσιμης ανάπτυξης.
Ρόμπερτ Σκιντέλσκι, καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας, πολιτικός, συγγραφέας και βραβευμένος βιογράφος του Τζον Μέιναρντ Κέινς
Μόνο με ισοσκελισμό προϋπολογισμών
Υψηλού κύρους διεθνείς θεσμοί όπως το G20, το ΔΝΤ και ο ΟΟΣΑ «συναντήθηκαν» με τις αγορές και τους αρθρογράφους των οικονομικών στηλών απαιτώντας μείωση των ελλειμμάτων από τις κυβερνήσεις. Οποιαδήποτε άλλη πορεία, λένε, θα φέρει την καταστροφή. Ο ισοσκελισμός των προϋπολογισμών είναι ο μόνος τρόπος για την επιστροφή στην ευημερία. Ολες οι δυτικές κυβερνήσεις, με εξαίρεση την κυβέρνηση Ομπάμα, έχουν δεσμευτεί στις περικοπές, ενώ ο Αμερικανός πρόεδρος αδυνατεί να περάσει ένα νέο πακέτο τόνωσης της οικονομίας στο Κογκρέσο...
Η άποψη των κλασικών για την οικονομία, την οποία ο Κέινς ξεκίνησε να γκρεμίζει, δεν είναι απλά ζωντανή αλλά στα τελευταία χρόνια κυρίαρχη, τροφοδοτώντας την πεποίθηση ότι οι ανταγωνιστικές αγορές μπορούν να αφεθούν στη αυτορύθμισή τους, προσφέροντας πάντα την απασχόληση που είναι επιθυμητή, ενώ είναι άτρωτες σε μεγάλης κλίμακας κρίσεις. Αυτή τροφοδοτεί την αντίθεση στις κυβερνητικές παρεμβάσεις και τις πολιτικές τόνωσης της οικονομίας, οι οποίες θεωρούνται περιττές, αν όχι επιζήμιες. Αν δεν ξεκινήσουμε να συζητάμε τα οικονομικά σε ένα κεϊνσιανό πλαίσιο, είμαστε καταδικασμένοι σε συνεχόμενες κρίσεις και υφέσεις και η επόμενη θα έλθει πολύ πιο σύντομα απ' ό,τι πιστεύουμε".
(*): λέγεται, ως ανέκδοτο, ότι αν συσκεφθούν τρεις οικονομολόγοι, τότε θα υπάρξουν τέσσερα διαφορετικά συμπεράσματα.
